Archives

पहिचान सहितको संघीय राज्य नयाँ संविधानमा लेखिनु पर्ने जनदाबाबमूलक नेपालबन्दमा कोइँच -सुनुवार) ले ल्याएका सुनकोशी प्रदेशलाई वल्लो किरात स्वायत्त प्रदेश प्रस्तावसहित कोटेसोर तीनकुनेमा कोइँचहरु सहभागी । कोइँचको प्रस्ताव प्रति आदिवासी जनजाति लगायत एनेकपा माओवादी किरात राज्य समितिको पनि ऐक्यवद्धता ।

चुप्लु दाम्लोच

७ जेठ, यालाखोम । पहिचान -रिमाचेमा) सहितको संघीयताको हुनु पर्ने जनदाबाबको लागि आदिवासी जनजातिहरुले आव्हान गरेको तीन दिने नेपाल वन्द आज पहिलो दिन पूर्णरुपमा सफल भएको छ । तीन ठूला दलको सहमतिमा नयाँ संविधान पनि तीनै एकत्मवादी हिन्दू बाहुनवादी सोँचले आदिवासी जनजातिको हक अधिकार कुण्ठीत गर्ने काम भए पछि नेपालका आदिवासी जनजातिहरुको प्रतिनिधिमूलक संस्था नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ त्यससँग आवद्ध सुनुवार सेवा समाज लगायत अन्य घटक संगठनको आयोजनामा तीन दिने नेपाल बन्द गरिएको हो ।

सुनुवार सेवा समाज, सुनुवार विद्यार्थी समाज, वल्लो किरात संघीय राज्य परिषदमा आबद्ध संस्था किरात जेरो रादु समाज, नेपाल जिरेल संघ, सुरेल उत्थान समाज, किरात हायु समाज, बाहिङ किरात मुलुखिम, नेपाल थामी समाज र किरात स्वायत्त राज्यको प्रस्तावक किरात र्राई यायोक्खाले कोटेश्वरमा नेपाल बन्दको लागि खटिएका थिए । छिटफूट घटना वाहेक वन्द शान्तिपूर्णरुपमा सफल भएको छ । Read More

चुप्लु दामलोच
६ जेठ, यालाखोम । आज देशभरि आदिवासी जनजातिले विभिन्न नाचगान गरी प्लेकार्ड तथा झाँकी प्रदर्शन गरे । आदिवासी जनजातिको यो शक्ति प्रदर्शनले कसैलाई वाधा पुराएन तर उपस्थिति भने न्यून देखिन्थ्यो । यसै क्रममा कोटेश्वर तीनकुनेमा सुनुवार सेवा समाज लगायत वल्लो किरात संघीय राज्य परिषदले पनि ढोल झेम्टा बजाएर आफ्नो झाँकी प्रस्तुत गरेको थियो । आफ्नै पहिरनमा सजिएका कोइँच, जिरेल, थामि, जेरो, बाहिङहरु सो झाँकीमा आवद्ध थिए । Read More

चुप्लु दामलाच

१ जेठ, जेसे । दोलखाको जिरी गा.वि.स हुँदै आज ओखलढुंगाको पत्ले गा.वि.स पुगेर कोइँचको भूमि, भूअधिनत्व तथा प्राकृतिक स्रोतको वारे गरिएको अध्ययन सम्पन्न हुँदै छ । भूमि, भूअधिनत्व तथा प्राकृतिक स्रोत अध्ययन समिति, सुनुवार सेवा समाजले कोइँच भूमि, त्यस भूमिमा भएको खानी, प्राकृतिक स्रोत -वन, पानी, खोला, खर्क) का वारेमा पहिलो चरणको सूचना सङ्कलन कार्य आज सम्पन्न गर्ने भएको छ । यस समितिले कोइँचको जनजीवन, सामाजिक चालचलन, खाना तथा लवाइखवाइ संस्कृति, मुइलि-मुइग्योका वारेमा पनि सूचना सङ्कलन गरेको छ । राजनीतिकरुपमा नेपालमा आदिवासी जनजातिलाई जातीय स्वायत्तता प्रदान गर्ने नगर्ने भन्ने विषय संविधान सभामा छलफल भइरहँदा कोइँचको स्वायत्त भूमि कहाँदेखि कहाँसम्म हो भन्ने हचुवा सिमाङ्कन भइरहँदा यस अध्ययनले सही र तार्किक तथ्य पस्किन सक्ने छ । साथै कोइँचको पहिचानको सही सन्दर्भ यस अध्ययनले पुरा गर्ने जिकीर अध्ययन समितिका सङ्योजक रणवीर सुनुवारको छ । सङ्कलित सूचनाहरुलाई तत्काल प्रसोधन गरिने जानकारी पनि उहाँले गराउनु भयो ।

दोस्रो चरणको अध्ययन भित्री मधेशमा रहेका कोइँचका वारेमा र तेस्रो चरणको अध्ययन मूल वस्ती -पुर्ख्यौली भूमि) बाट विस्थापित कोइँचका वारेमा गरिने भएको छ । यसरी गरिएको अध्ययनले कोइँचको भूमिमा कति थरी कोइँच छन्, उनीहरु कहाँ कसरी वस्ने गरेका छन् । उनीहरुको अवस्था के कस्तो छ र ती कोइँचको सामाजिक, साँस्कृतिक तथा भौतिक उत्थानको लागि के कस्तो योजनाहरु आवश्यक छ र छन् भन्ने सिफारीस सहयोग गर्ने दाता, साझेदार संस्था, सरकार, र सरकारसँग सम्बन्धित निकायलाई  गर्न सकिने भएको छ । लिखु ४ जलविद्युत परियोजनाको वारेमा सुनुवार सेवा समाजद्वारा गठित अध्ययन समितिका स्थलगत अध्ययन टोलीले कोइँचको सम्पूर्ण भूमिको प्राकृतिक स्रोतको अध्ययन गरिनु पर्ने सिफारीस गरेपछि कोइँचको भूमि, भूअधिनत्व तथा प्राकृतिक स्रोत मामिला अध्ययन समिति गठन भएको हो । अहिले लिखु ४ जलविद्युत परियोजनाले आदिवासी कोइँचलाई पार्ने असरको वारे अध्ययन रिपोर्ट एसियन इण्डिजिनिअस पिपल प्याक्ट, चिङमाइ थाइल्याण्डबाट प्रकाशित हुँदै छ । जसले विश्वव्यापीरुपमा कोइँचको अधिकारवारे जानकारी गराउने आशा राखिएको छ । डा. लाल रापचाको प्राविधिक उपकरण तथा आवश्यकीय अन्य सहयोगबाट यो अध्ययन सम्भव भएको हो । उहाँले यस अध्ययन प्रतिवेदनलाई छाप्ने व्यवस्था गर्ने जानकारी उहाँले गराउनु भएको छ भने कानुनीरुपमा डा. बि.बि. मुखियाले विश्लेषण गर्नुहुने छ । स्थलगत अध्ययन गर्नु पुर्व अध्ययनटोलीलाई डा. लाल रापचा, डा. वि.वि. मुखिया, भूगोलविद् खगेन्द्र जबेगु, तथ्याङ्कविद योगेन्द्र गुरुङ, जिपिएस तथा जिआइएस प्रविधिका वारेमा प्रकाश झाले अभिमुखीकरण प्रशिक्षण गराउनु भएको थियो ।

चुप्लु दाम्लोच
३० वैशाख, सिम्पानी । भूमि, भूअधिनत्व तथा प्राकृतिक स्रोत अध्यययन समिति आज कटुञ्जेको कोइँच गाउँमा पुगेको छ । रापाचहरुको पुर्ख्यौली थलो कटुञ्जेमा अहिले गैर आदिवासीहरुको बाहुल्य रहेको छ । थोरै संख्यामा रहेका कोइँच भएको हुँदा भाषा तथा संस्कृति विस्तारै लोप हुँदै गएको देखिन्छ । वाच्पुबाट यसम माजुवा हुँदै विलन्दुबाट आज ककनी देयिको मन्दिर हुँदै ककनी खोला, दोभान, पहरेका कोइँचहरुसँग भेट गर्दै सिम्पानी पुगेको हो । यस क्रममा कोइँचले चर्ची भोगी आएको भूमि तथा प्राकृतिक स्रोतको सुचना संकलन कार्य भयो । साथै रापाचहरुको मुइलि मुइग्योको वारेमा पनि छलफल भयो । अध्ययन टोली भोलि हर्कपुर हुँदै प्राप्चा, श्रीचौर लाग्ने छ । लगभग कोइँचको पुर्ख्यौली थलोको अध्ययन अन्तिममा पुगेको छ ।

चुप्लु दामलोच
२८ वैशाख, वाच्पु । भोलि ओखलढुंगा जिल्ला पोकलि गा.वि.स वाच्पुमा शाँदार पिदार वर्ष पछि गरिँदै छ । तर यो शाँदार पिदार परम्परागत रुपमा गरिने शाँदार पिदार भने होइन । यसपालीको शाँदार पिदार सबै गाउँले मिलेर सुनुवार सेवा समाजको आयोजना चाखो चण्दी नाम दिइएको छ । यहाँ कुनै पनि जीव जन्तुको बली दिइने छैन । र, यस शाँदार पिदारमा परम्परागतरुपमा शाःरालु राखिएको ढोल भने झिकीने छैन । विहान थेलेरु चण्दीथान ९ बजे नाचगान गरेर दुध चढाएर नाअसो छैन भने चोखो चण्डी भनेर वर मागेर तल रेडक्रस पोकली मैदानमा दिउँसो नाचगान गरेर रमाइलो गरिने छन् । अनेक धर्म एक भाषा, जातीय पहिचान वचाइ राख भन्ने नारा सहित सुनुवार सेवा समाज पोकलीले सार्वाजानिकरुपमा रेडियो मार्फात विज्ञापन गरेर प्रचारप्रसार गरिएको छ ।

चुप्लु दामलोच

२७ वैशाख, प्लेतति । अरनिको यातायात बा २ ख ४५३१ को कण्डक्टरले प्लेतति डाँडा गाउँका कोइँच तामिचाइमि -छोरी बुहारी) माथि जबर्जस्ती गर्ने दुस्प्रयास गरेका छन् । सिन्धुपाल्चोक कालिका गा.वि.स. का बुद्धिबहादुर भण्डारीले पानी खाने निहुमा घरभित्र पसी कोइँच तामि चाइमि माथि हातपात गर्ने दुस्प्रयास गरेका छन् । सो दोषी भण्डारीलाई अहिले प्रिती प्रहरी चौकी जिँगामलीमा सरजिमिन गरी थप कारवाहीको लागि जिल्ला चलन गरिँदै छ । यस घटनाले कोइँच वस्तीमा विकासको नाममा विनासको कार्य पनि सँगसँगै भइरहेको पुष्टी गर्दा छ । यस्ता घटनाले कोइँचहरुले आफ्नो सुरक्षाको निम्ती एकजुट हुन आवश्यकता देखिन्छ । साथै त्यस्ता व्यक्तिहरुलाई कडाभन्दा कडा कारवाही गर्नु पर्ने पनि स्थानीयवासीहरुको भनाइ रहेको छ । हामी कोइँच -सुनुवार) बेलैमा सचेत नहुने हो भने यस्ता गलत क्रियाकलाप गर्नेहरु दिन प्रति दिन बढ्दै जाने छन् ।