Articles

-शंकर लिम्बु.

केपी नम्बर वान नटवरलाल देखिए । नटवारलाल भन्ने धुर्त ठग रहेछ । ठगीको अपराधमा जेलको सजाय मुक्त भएर जेल बाहिर आउँदा जेलरलाई नै जेल विक्रि गरेर ठग्ने काम गरे जसले नटवरलाल चर्चित भए जस्तै के पी ले झुटमुठको खेतिले जनता र देशलाई अन्तत्व ठग्न कुनै कसर राखेका छैनन् । पछि थाहा हुँदै जानेछ असली कुराहरु ।

म मधेश आन्दोलनको मानव अधिकार अनुगमनको सिलसिलामा भारदह जहाँ निर्दोष राजिव राउतलाई गोली हानेर मारिएको थियो सुरक्षाकर्मीहरुबाट । त्याँहा जनताले मार ओली मार कति मार्छस् मधेशीलाई भन्दै जनताले आक्रोस् व्यक्त गरेको अझै ताजै छ मेरो मश्तिष्कमा । भदौ ७ को कैलाली घटना पछाडी थारुहरुलाई घरघरबाट लखेटेको, झुट्टा मुद्दा लगाएको थारु भएकै आधारमा अपराधी जस्तो व्यवहार गरेको । निर्दोष ५८ जनालाई ज्यानमुद्दा, ज्यान मार्ने उद्योग र ढाका मुद्दा लगाईएको छ । १२३ जनाको नाममात्र फरार सूचीमा छ । जो पायो त्यसलाई समात्न मिल्ने गरी मुद्दा बनाएर राज्य आतंक सृजना गरेको छ कैलाली र टिकापूरमा । हो ७ जना प्रहरीको दुखद मृत्यू भएको छ । तर कसरी त्यो घट्ना घट्यो राज्यले स्वतन्त्र आयोग हालसम्म बनाएको छैन । बास्तविकता आजसम्म ल्याइएको छैन । किन विना तयारी सुरक्षाकर्मी पठाइयो त्यस ठाउँमा वा त्यसभन्दा पहिला कहिल्यै नघटेको घट्ना किन त्यस दिन नै घट्यो ? शान्तिपूर्ण आन्दोलनमा कसरी त्यसतो घट्ना घटयो? कतै धानखाने मुसो चोट पाउने भ्यागुतो त भएको छैन ? राज्य यसरी लागेको छ थारुको विरुद्धमा मानौ थारु भएर जन्मनै नै यो देशमा अपराध हो ।
संविधान बनेपछि राज्यले निर्दोष मधेशी जनताहरुको ज्यान लिएको छ । बालबालिकामाथि गोली प्रहार भएको छ । यी घटना अन्तराष्ट्रिय कानूनको नजरमा जनसंहार र मानवता विरोधी अपराध हो । त्यसको कुनै छानवीन भएको छैन । केपीको शासन तथाकथित राष्ट्रबादको नारा उरालेर आफ्ना काला कर्तुत ढाक्नमा नै व्यस्त भए । निकै सहयोग गरे नश्लबादी मिडिया र पक्षपाति हरुले । ती नश्लबादको पृष्टपोषण गर्ने आदिवासी र मधेशीहरु पनि त्यतिकै रहे को को रहे? भखैरै सदनमा रोदन गर्नेहरु हेर्दा निकै रहेछछन् बागडबिल्लाहरुभन्ने थाहा पाइयो ।

–शोभा सुनुवार ।
नेपाल सरकार कृषि विकास मन्त्रालय खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले “परम्परागत, पोषिला र स्थानीय खाद्य पदार्थको प्रवद्र्धन गरौं, असल पोषणका लागि खाने बानीमा सुधार गरौं ।” भन्ने मुल नारासहित आयोजित दुई दिने खाद्य मेला २०७३ सम्पन्न भएको छ । परम्परागत पोषिलो खाना प्रदर्सनी मेलामा भाग लिन एक रातको निर्णयले भए पनि सफल नै बनायो । न त पूर्व तयारी न कसैसँग सल्लाह गर्न पाइयो । उकुसु दाजु नहुने हो भने शायद यो काममा हामी सफल नहुने थिएनौं । जे होस् हौसला र तरिका थाहा पाइयो । आँट्यो भने जुनसुकै अप्ठ्यारो काम पनि हुनेरहेछ । बिहानै सामान किनेर प्रदर्शनमा सबै तयारी गर्नु पनि कम्ती चुनौती थिएन । तै पनि हिम्मत हारिएन । बिहानै ४ बजे उठेर प्रदर्शनीको लागि मेरै घरमा बनाएँ । प्रदर्शनीमा चाहिने खानाको कच्चा सामाग्री मेरै घरमा उपलब्ध हुनाले मैले घरमै कोइँच खाना बनाउन सुरु गरेँ । रिस पनि उठ्यो । सचिवलाई फोन ग¥यो स्वीच अफ । अध्यक्षलाई फोन ग¥यो उठ्दैन । मलाई परिक्षा लिए जस्तो लाग्यो । जसरी पनि प्रदर्शनीमा सहभागी हुन्छ भन्ने आँट गरेँ एक्लै । बल्ल ६ बजे उकुसु दाइले फोन गर्नुभयो । रिसाइ दिएँ । उहाँ केही समयमा मेरो घर आइपुग्नु भयो । अध्यक्ष ज्यूलाई पनि रिसाइ दिएँ । उहाँ र विवेक प्रदर्शनी स्थल भृकुटीमण्डप पुगेर त्यहाँको अवस्था जानकारी गराउन अह्राई पठाएँ । बल्ल उकुसु दाई आइपुग्नु भयो । मैले तयार पारेको कोइँच खानाको परिकारहरु मोबाईलमा कैद गर्नुभयो । सामाजिक सञ्जालमा राख्नुभयो । खाना सर्भिसीङ डेकोरेट मिलाउनु भयो । त्यसपछि पदम भाईलाई ट्याक्सी लिएर आउन फोन गरी कोइँच खाना बनाउने भाँडाकुडा, पानी, आलु, पिठो, दुध, टपरी बटुल्दै कपन, चाबेल, बानेश्वर, मैतिदेवी हुँदै प्रदर्शनी स्थल पुगियो । त्यहाँ सबैको स्टल पुरै डेकोरेट थियो । हाम्रोमा प्रदर्शनी टेबलको टेबल पोस पनि थिएन । न त व्यानार नै थियो । त्यहाँ पुगेर ग्याँस जोड्यौं । कसैले टेबल पोस किन्न गयौं र उकुसु दाई भने व्यानार बनाउन लाग्नुभयो । काम गर्दा गर्दै १२ बज्यो । बल्ल १ बजेबाट सहजरुपमा खाना प्रदर्शनी गर्न सफल भयौं ।
पहिलो दिनमै हाम्रो खानाले धेरै नै प्रसंशा पायो । धेरैले नयाँ परिकार देखियो । फरक स्वाद पाइएको बताए । तर खानासँगै राई र सुनुवारको फरक बुझाउँदा बुझाउँदा हैरान भइयो । किन कि सुनुवारलाई पनि राई भनेर सम्बोधन गरिरहन्थे । सबैले यसो भनेको सुनेर त इङ्गिहोपो र केर कोइँच दुई भाइले त हातैले किरात कोइँच सुनुवार भनेर भित्तामै टाँसी दिए । गोपाल सुनुवार दाईले पटक पटक सुनुवारको डिफिनेसन दिँदा थाकेर उ माथि हेर्नोस् भनेर व्यानारमा देखाउन थाल्नुभयो ।
धेरैले कोइँच खानाको नाम सुनेर नै छक्क परे । कसैले ल यो त अनुसन्धान नै गर्नु पर्ने रहेछ भने । कसैले ल अहिलेसम्म नसुनेको खानाको नाम रहेछ । तैंँले सुनेको छस् भन्दै एकार्कामा सोधासोध गर्थे । Read More

-Koinch bu Kaatich

कोइँच पर्ूखाहरु सिकार खेल्दै जङ्गल छिर्ने व|mममा जङ्गलभित्र सिकार खोजेर हिँड्दा हिँड्दा थाकेर एउटा रूखमुनी बिसाउन पुगेछन् । संयोगबस त्यो रूख भित्रभित्रै धमिरा लागेर खोक्रिएको खयरको खोव|mो रूख -रोक-ले रावा) थियो । ती कोइँच पर्ुखाहरूले सुस्ताउने व|mममा त्यो जङ्गलमा जति-जति हावा लग्थ्यो त्यो रोक-लेबाट एक किसिमको अनांैठौ ध्वनि निस्कने गर्थ्याे । ती पर्ूखाहरूको ध्यान त्यो रोक-लेबाट निस्केको ध्वनीले आकार्षा गर्दै लगेछ । यत्तिकैमा एउटा भमरा आएर त्यो रूखको धोन्द्रोभित्र छिरेछ । भमरा छिरेपछि भमराको पखेटाबाट निस्केकोे आवजले त झनै उनीहरूलाई मन्त्रमुग्ध बनाएछ । यत्तिकैमा तिनीहरुलाई आफूले बोकेको लौरोले धोन्द्रोरूखको बहिरी सतहमा हिर्काउने बुद्धि सुझे छ । जति-जति लÝीले रूखलाई ठटाउयो उत्ति उत्ति अनौठो ध्वनीको गुञ्जन हुन्थ्यो । लगातार त्यो रोक-ले -धोन्द्रो रूख)लाई ठटाउँदा रूखबाट निस्केको ध्वनीले वारीपारीका चराचुरूङ्गी झुम्मिनका साथै दौडँदै गरेका जनावरहरू पनि टक्क अडिएर उक्त आवाज सुन्न थालेछन् । यो देखेर उनीहरुले सिकार गर्न सजिलो हुने ठानेछन् र सधैँ सिकार गर्दा त्यो रोक-लेलाई ठटाएर सिकार जम्मा गर्दै रोजि-रोजि सिकार गर्ने नयाँ तरिका अप्नाए छन् ।

सिकार गर्न सधैँ त्यहीँ ठाउँ आउनुपर्ने झन्झट मेट्न एकदिन उनीहरुले रूखलाई नै ढालेर साथै लाने विचार गरेछन् । र, धोद्रा रूखलाई अनेक तौरतरिका अप्नाएर जता-जता सिकार खेल्न जानुछ त्यतै-त्यतै रोक्लेको गिँड बोकेर लाने गरेछन् । सिकार गर्ने व|mममा सिकारीहरूको झुण्ड धेरै बढ्दै गए पश्चात् सिकार खेल्न बाँडिनु पर्ने आवश्यक भएछ । बाँडिने व|mममा उक्त रोक्लेलाई टुव|mाउन परेछ । यसरी टुव|mउँदा एउटा सिङ्गै लामोे रोक्ले छोटा गिँडमा विभाजित हुँदा पहिलेको जस्तै ध्वनी निस्कन छाडेछ । यो देखेर सबै सोँच मग्न परेछन् र रायसल्लाह गरेछन् – आफूले मारेको मृगको छालाले उक्त खोव|mो भागलाई मोरेर बजाउँ । यसरी छालाले मोहरेर बजाउँदा झनै मीठो ध्वनी निस्कने ढोलको निर्माण भएछ । यस पश्चात् सबैले ढोल बजाएर सिकार गर्ने र सिकार मारेपछि प्रकृतिलाई चढाएर नाच्ने परम्परा बसेछ । अहिले विभिन्न काठबाट बनेको आधारमा र ढोलले बोकेको जिम्मवारी अनुसार श्रीखण्ड तथा शिरिश काठबाट बनेको सिरीढोल, मलेगिरीबाट बनेको गिरी ढोल, खयरबाट बनेको खयर ढोल नामाकरण भएको र उक्त ढोल बजाएर प्रकृति तथा पितृ पूजा गर्ने प्रचलन बसेको रही आएको छ ।

-Translate from A collection of essay Baashodaissho thama lo:

-भावना परिष्कृत सुनुवार

विगत वर्षहरू जसरी यस वर्ष पनि संसारभरिका महिलाहरुले “१०६ औं” अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस मार्च आठलाई विभिन्न नारी जागरण कार्यक्रमहरु सहित धुमधामले मनाउदै छन् ! उसो त पुरै हप्ता नारी दिवस सप्ताहको रुपमा महिला अधिकार सम्बन्धि चर्चा परिचर्चा गरिदै मानिने महिला दिवस अर्थात (इन्टरनेसनल वूमेन्स डे) बिश्व महिला दिवस हो !

प्रत्येक नारी दिवसमा एउटा एउटा मुख्य बिषय (थिम) मा आधारित नाराहरु बनाइन्छ l प्रत्येक देशले आ-आफ्नै समसामयिक बिषयहरुलाई समाबेस गरी नाराहरु बनाउने गर्दछन । गत बर्ष (“१०५ औ” सन् २०१५) को नेपालको लागि राष्ट्रिय नारी दिवस नारा (राष्ट्रिय महिला आयोगबाट) “लैगिकमैत्री संविधान महिला हिंसाको निदान” रहेको थियो र यो बर्ष १०६ औँ नारी दिवसको लागि अन्तर्राष्ट्रिय नारा “लैगिक समानताका लागि पाइला हाराहारी, सन् २०५० सम्म हिसाव बराबरी” भन्ने रहेको छ र नेपालको लागि “संविधानलाई व्यवहारमा उतारौं, महिला अधिकार सुनिश्चित गरौँ” भन्ने रहेको छ । यी नाराहरुलाई नाराको रुपमा मात्र सिमित नराखेर कार्यात्मकरुपमा अगाडि बढाउनु सबैभन्दा महत्वपूर्ण रहन्छ l यसरी नारी चेतनासँग सम्बन्धित नाराहरु निर्माण भई वैचारिक जागरण भई बिकासको यस अवस्थासम्म आइपुग्नुमा नारी जागरणको सिंगो इतिहास जोडिएको छ भन्नुमा कुनै अत्युक्ति नहोला ।

अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको इतिहासलाई फर्केर हेर्ने हो भने बिगत एक सय छ बर्ष ताका प्रारम्भिक चरणको कालखण्डलाई हामीले स्मरण गर्नुपर्ने हुन्छ l २९ फेब्रुअरि सन् १९०९ ताका, नारी मुक्ति आन्दोलनको सन्दर्भमा, जसको प्रथम अध्याय लेखिने काम सयुक्त राष्ट्र संघमा केही सामाजिक, जागरुक र चेतनशील महिलाहरुबाट थालनी भएको थियो l त्यसपछि सन् १९१० मा डेनमार्कको राजधानी कोपेनहेगनमा अन्तर्राष्ट्रिय महिलाहरुको बृहत भेला भएको थियो l जसमा १७ वटा देशका १०० जना भन्दा बढी महिलाहरुको सहभागिता रहेको थियो l पुरुषसरह श्रमिक महिलाहरुले समान ज्याला र सुविधाहरु पाउनुपर्ने, सदियौदेखि नारी माथि सामाजको नाममा, धर्मको नाममा, जाति र बर्गको नाममा हुँदै आइरहेको बिभिन्न खाले बिभेदहरु, लैगिक र अमानबीय ब्यबहारहरुको बारेमा खुलेर संघर्षको यात्रालाई अघि बढाउनेजस्ता साहसिक कार्यको थालनी भएको थियो ती अग्रज महिलाहरुबाट l जसको फलस्वरुप लैगिक विभेद, सामाजिक, शैक्षिक, राजनीतिक, सांस्कृतिक, आर्थिकजस्ता विविध क्षेत्रहरुमा भएको शोषण, दमन र विभेदको बिरुद्धमा आवाज बुलन्दित गर्दै, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरसम्म प्रभाव जमाउन सफल भए ती नारी अग्रजहरु l सन् १९११ मा यस प्रकारको महिला जागृतिले बिभिन्न राष्ट्रमा एउटा क्रान्तिको आन्दोलन चर्काउन सफल भएको थियो । सोही समयमा पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस मनाउने क्रमको शुभारम्भ गराई छाड्यो उक्त क्रान्तिले l यही क्रमलाई निरन्तरता दिदै रसियाका नारीहरुले १९१३ मा ८ मार्चको दिन नारी दिवस मनाए l यसै समयदेखि सबै युरोपेली राष्ट्रका नारीहरुले समेत मार्च ८ कै दिन नारी दिवसलाई मनाउन थाले महिलामुक्ति र संघर्षको अभियानलाई अगाडि सारेर l सन् १९१७ ताका आइपुग्दा रसियाका नारीहरुले विश्व युद्धको बिरुद्ध, शान्तिको निम्ति, रोटीको निम्ति, प्रेमको निम्ति, महिलाहरुको मत अधिकारको निम्ति तथा सबै क्षेत्रमा पुरुषसमान हक अधिकार प्राप्तिको निम्ति मार्च आठकै दिन महिला विभेद मुद्दाको आवाजलाई झनै बुलन्दित पार्दै लान थाले l जसको फलस्वरूप रसियाका नारीहरुले मत अधिकार सुनिश्चित गराउन सफल भएका थिए l यसरी नै सन् १९१७ देखि १९७६ सम्म मार्च आठले नारी दिवसको निरन्तरता पाइरह्यो l सन् १९७७ मा संयुक्त राष्ट्र संघले नारी दिवस मनाउने सबै राष्ट्रका प्रतिनिधिहरुलाई बोलाएर, आठ मार्चकै दिन pratyek वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस मनाउने निर्णय गर्दै आधिकारिकरुपमा घोषणा गरेको थियो l त्यसपश्चात आठ मार्चमा मनाइने उक्त नारी दिवसले बिश्वब्यापी रुप लिंदै आजको अवस्थासम्म आइपुगेको हो चेतनशील र जागरुक नारीहरुको दरिलो पाइलाको झड्काले गर्दा ।

मार्च आठको दिनलाई संसारभरका बिकसित र बिकाससोन्मुख देशहरुमा नारी अधिकारसंग सरोकार राख्ने बिभिन्न संघ संस्थाहरुले नारी जागरण सम्बन्धी बिभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी मान्ने गर्दछन । सामाजिक, राजनीतिक, शैक्षिक, कला तथा साहित्य, खेलकूद, पत्रकारिता, चिकित्सा लगायत बिभिन्न बिधामा उत्कृष्ट नारीहरुलाई सम्मान गर्ने प्रचलन छ । उक्त दिन विश्वका अग्रज महिलाहरुको सम्झना गरिनुको साथै नारी मुक्तिको निम्ति योगदान पुराउने नेपाली नारीहरुमा अनुराधा गुरुङ्ग कोइराला, साहना प्रधान, पारिजात, दिल शोभा शाक्य आदि जस्ता व्यक्ति व्यक्तित्वहरुको सम्मानमा चर्चा परिचर्चा गरिन्छ । यसरी बिश्वभर १०६ औँ नारी दिवस मनाइरहेको सङ्गोपंगोमा बेलायतमा बसोबास गर्ने नेपाली नारीहरुको बिभिन्न संघसंस्थाले पनि नेपालभित्र रहेका असहाय नारीहरुको निम्ति शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारमूलक बिभिन्न शीप तथा अन्य विविध क्षेत्रमा टेवा पुर्याउने उद्देश्यले च्यारिटी कार्यक्रमहरु गरेर मान्दै आइरहेका छन । यसै प्रसंगमा नेपाल आदिबासी जनजाति महिला महासंघ बेलायतले आफ्नो स्थापनाकाल सन २०१२ देखि आठ मार्चलाई मनाउदै आइरहेको छ । यो बर्ष पनि लैगिक समानताका लागि पाइला हाराहारी सन् २०५० सम्म हिसाब बराबरी भन्ने अन्तर्राष्ट्रिय मूल नारालाई आत्मासात गर्दै, बेलायतमा नेपाली महिलाहरुको अबस्था, घरेलु तथा सामाजिक हिंसा त्यसको पहिचान र निवारणलगायत नारी चेतनामा आधारित विविध कार्यक्रमहरुका साथ १२ मार्च शनिबारको दिन भब्यरुपमा मनाउन गइरहेको छ ।

नेपालको सन्दर्भमा नारी दिवसलाई महिलाहरुको समस्या समाधान र नारी मुक्तिको आन्दोलनसंग जोडेर मनाउन थालेको तीन दशक बढी पार भइसकेको अवस्था छ यधपि नारीहरुलाई समाज र राज्यले गर्ने विभेद र हेर्ने दृष्टिकोण उस्तै हुनाले समस्या जहाँको तहीं छन्, झन् गम्भीर हुँदै गएको महसुस हुन थालेको छ । एकातिर समयको परिवर्तनशीलता संगसंगै गणतान्त्रिक, लोकत्रान्त्रिक ब्यबस्था भइसकेको अवस्था र संघीय समाबेशी लोकत्रान्त्रिक व्यबस्थाको क्रममा विभिन्न बर्ग, क्षेत्र, जाति र समुदायका जनताले आ-आफ्नो हक अधिकार सुनिश्चित गर्नको खातिर लागि परेको बर्तमान परिपेक्षमा आधा आकास ढाक्ने र आधा धर्ती ओगट्ने नारी शक्तिलाई, मात्री शक्तिलाई राज्यले पुरुषहरु समान अधिकारको ग्यारेन्टी गर्न टड्कारो रूप नलिएको र दोस्रो कोटिको ब्यबहारभित्र पार्दै उलझाई रहेको छ। यसैगरी ग्रामिण परिवेशभित्र शिक्षाको उज्यालोबाट बन्चित नारीहरु माझ त झनै नारी मुक्ति बिषयसंग जोडिएको नारी दिवस मार्च आठले प्रभाव जमाउन रत्तिभर पनि सकेको छैन l पिछ्वाडा वर्ग, राज्यले समेत अपहेलना गरेको दूर दराजका कयौं दुर्गम बस्तीमा पुरुषहरुको अवस्था नै दयनीय छ भने नारी र बाल बालिकाहरुको अवस्था त कल्पना गर्दा मात्र पनि आत्माकम्पित गराउने खालको छ । यसै गरी आदिबासी नारीहरुको समस्या गैरआदिबासी नेपाली नारीहरुको समस्या भन्दा केही फरक प्रकृतिको छ । यिनको समस्यालाई पहिचान गरी निदान गरिनुपर्ने कुरामा सबै सरोकारवाला निकायको ध्यान आकृष्ट हुनु जरुरी छ । बिगतदेखि बर्तमानसम्म पनि नेपालभित्र अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस महिला हिंसा र लैंगिक विभेद अन्त्य गरिनुपर्ने विषयमाथि केन्द्रित थियो र छ पनि l अन्तर्राष्ट्रिय स्तरबाट नै पनि महिला हिंसा रोक्ने माग गर्दै बिभिन्न खाले कार्यक्रमहरु भइरहेको पनि देखिन्छ l हाम्रो देश नेपालको सन्दर्भमा भने जति नै महिला अधिकार र लैंगिक विभेद अन्त्य गर्नुपर्ने नीति निर्माण भए तापनि, दिनानुदिन महिलाहरु माथि बर्बर घरेलु तथा सामाजिक हिंसा, बलात्कारजस्तो जघन्य अपराध भई नै रहेको छ । यसरी महिला हिंसा बढ्नुको मूल कारण राज्यको कमजोर कानूनी प्रक्रियाको साथै, सामाजिक, धार्मिक, सांस्कृतिक कारणहरु नै मुख्य जिम्मेवार छन् l घरभित्रदेखि विभेद खेप्दै नारी समाजको मैदानसम्म बिभिन्न खाले जायज नाजायज नीति नियमको शिकार बन्दै प्रताडित भइरहेकी छिन् । पिंढी जतिसुकै परिवर्तन भएपनि, समाज जतिसुकै शिक्षित भए पनि र सभ्य भए पनि नारीप्रतिको सामाजिक सोच भने पुरानै संस्कारको घेराभित्र कैद छ अझै पनि l पुरातनबादी सोच र पुरुषबादी मानासिकताउपर शुद्धिकरण नभएसम्म नारी मुक्ति सम्भव छैन l तसर्थ यो अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस चेतनशील नारीरुको मात्र अभिभारा नभइकन समाजको, राज्यको नारी मुक्तिप्रतिको गहन जिम्मेवारी हो प्रमुख सरोकारको बिषय हो । बोक्सीको आरोपमा, दाइजो नल्याएको आरोपमा, छोरा नजन्माएको आरोपमा, छाउपडी, कम्लरीजस्ता कुरीतिको अवशेषको रूपमा नारी प्रताडित हुँदैनन्, बलात्कार बेचबिखन हुँदैन, घरेलु हिंसाको शिकारबाट नारी मुक्त हुँदैनन्, राज्यको हरेक तह र तप्कामा पुरुषहरूसरह अधिकारहरु सुनिश्चित गरिदैन र पूर्णरुपमा शारीरिक र मानसिकरूपमा नारीहरु चारै प्रहर सन्तुलित र सुरक्षित रहँदैनन् तबसम्म नारी दिवस मान्नुको कुनै सार्थकता हुँदैन ।

प्रत्येक वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस मान्नुको पछाडि कुनै खुशियालीको उत्सव थिएन र छैन पनि तर कामना गरौँ भविष्यमा खुशियालीको उत्सव बनोस् भनेर । १०६ औं अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको शुभकामना देशभित्रका, विश्वभरिका नारीहरुलाई !!!

सचिव – नेपाल आदिवासी महिला महासंघ बेलायत

झन्डै झन्डै आज यो नेपाली उखान हामी सग रहेको छ भने त्यो गलत त भएन? देश मा राजा थिए हट्टाएका छन! राष्ट्रपति मौन छन हैन र नेपाल सरकार? हो तिमी मोह काड्छौ हामी नेपाली को नेतृत्व गर्छौ मौरी रस लिउछ तर रानु मेट भर्छ! तर डुड भित्र महान बन्ने रानु लाई के था बहिरा पानी परेको छ कि घाम लागेको छ हिउँ परेको छ कि अशिना त्यस्तै छ नेपाल सरकार! महिना बित्यो या बर्ष हिउँदमा होस या बर्षा मा पहिरोले थिचोस या बाडी ले बढारोस रमिता मात्र हेर्ने कस्तो हो नेपाल सरकार ? युवा अनि युवती सक्छन गाँस बाँस कपास को जोहो गर्न वृद्ध वृद्धि लाई खै हेरेको एकल महिला नाम मात्र बालबालिका र शिशु खै कता छन? भन्नू पर्यो ए नेपाल सरकार ? बैशाख बार्ह्र र उनन्तीस प्रधानमन्त्री कोष भर्न एउटा माध्यम बन्यो! अनि मोह काड्ने ले हात चाट्यो! प्रधानमन्त्री ज्यु ब्याज चै जन्ता ले पाउँछन्? काइदा हो यो एउटा देश शोक मा छ! करोडौं सहयोग अरु बाट मिल्छ मन्त्री कोष मा रकम राखिन्छ यो निर्णय गर्ने कस्तो हो नेपाल सरकार? हिउँदमा कठिङ्ग्रेर स्वास फेरि रहेछन त्यो बुढि आमा अनि बुबा च्योइ च्योइ रोएर हास्दै छन नाबालक! अब बर्षा लाग्दै छ बचाने कि नबचाउने ए नेपाल सरकार ? खै त कहाँ गयो भुकम्प पीडित को राहत? मन्त्री कोष नेपाल सरकार कोष नबाड्ने भए भ्रष्टाचारी लाई पोस आधा नेपाल भुकम्प पीडित छ सिङ्गो राहत कोष मा भ्रष्टाचार छ रे आज सम्म आएन घर बनाउन खटाएको रकम खै त कहाँ गयो राहत ए नेपाल सरकार? के हामी गरिब प्राकृतिक को ठग मा त परिउ अब भन तीम्रो हेपाइ मा कति बसौ ए नेलाल सरकार? हिउँ ले थिच्यो भेल्ले बगायो भुकम्प ले हल्लायो सबै सहि सकियो अब के सहन बाकी छ ए नेपाल सरकार ? भन अब के सहन बाकी ए नेपाल सरकार?

===========

प्रीति ४ रामेछाप टेकबहादुर सुनुवार (जोहन)

–कोइँचबु काःतिच ।
त्यो दिन मेरो लागि अविस्मरणीय दिन भयो । म सिरहा गोलबजारबाट बर्दिबास हुँदै सन्धुली, मन्थली, रस्नालु, ताँबेडाँडा भित्रीखानी, डिलखर्कहुँदै २०७२ साल १ गते बढो मुस्किलले म ठिन्केपु पिपलडाँडा पुगेको थेँ । त्यो सम्झिनुमा दुई कारण थिए । कार्तिक मसान्तको बेलुकी सिरहा गोलबजारबाट मधेश बन्दमा राति २ बजे लुकी लुकी बर्दिबाससम्म हिडेको रातिको निन्द्राले झ्याप्प निदाएछु । बर्दिबासभन्दा ३० किलोमिटर पस्चिम लालबन्दी आइपुग्दा ब्युँझे छु र ३०० तिरेर मोटरसाइकलमा ५ बजे फेरि बर्दिबास फर्केँ । अनि बर्दिबासबाट मन्थलीको बस समातेँ र १०.३० मा मन्थली पुगेँ । त्यहाँ काठमाडौंबाट अध्यक्ष मनप्रसाद सुनुवार सुमोमा र मोटरसाइकलमा सुनुवार सेवा समाज रामेछापका अध्यक्ष रमेश सुनुवार आउनुभएको थियो । मैले खुर्कोटसम्मको टिकट काटेको थेँ । तर मोटरसाइकलमा साथी चढेको हुँदा म मन्थलीसम्म बसमै पुगेँ । त्यसपछि म र रामेछाप सुसेस अध्यक्ष मोटरसाइकलमा भुजी हुइकियौं मन्थलीमै खाना खाएर । रस्नालुको विरौट कटेर झोरेनी पुग्नेबेला अचानक गियार लिभर भाँचियो । एक नं. गियारमा थियो मोटरसाइकल । अपात प¥यो । के गर्ने के । अनेक उपायपछि रस्नालु उच्चा माविका प्रधानाध्यापक छत्रबहादुर सुनुवारलाई फोन गरेपछि खिम्तीखोलका मोटरसाइकल मिस्त्रीलाई मोलाएर गियार लिभर फेरियो र भुजी लाग्यौं । शोभले फोन गरेको ग¥यै । कहाँ आइपुग्नु भयो । कतिबेला आइपुग्नु हुन्छ ? मोटरसाइकल बन्यो बनेन । आदि इत्यादि । अध्याक्ष भुजी कोलडाँडा हाट पुगेर बस्नुभएको रहेछ । बल्ला आठ बजे कोलडाँडा पुगेर मोटरसाइकल थन्काइ कोलडाँडा नवराज सुनुवारको घर पुग्यौं । कोलडाँडामा भाई सरोज पिक अप गर्न आएका रहेछन् ।
राति हामीले खाना खाए पछि नवराजको ममीको ४५ शुरु भयो । मैले नाअÞसो पोइँबोले के के भने किन भने भन्ने धेरै कुराको व्याख्या गर्दै गएँ । नवराजले गम्भिर भएर सुने । अनि आफ्नो परम्परागत् संस्कार र मुक्दुमप्रति केही गर्ने प्रतिवद्धता जनाए । भोलि विहान उठेर ठिन्केपु नि मा वि घुम्यौं । घरसँगैको स्कूलमा अनलाइन शिक्षा सञ्चालन गर्ने सपना सुनाए । तर … गाउँका युवाहरु वीच मिलानसार र राम्रो मोटरसाइकल चलाउन जान्ने चालकको रुपमा कहलिएका नवराज अन्ततः मोटरसाइकल चलाउँदा चलाउँदै अकल्पनीय दुर्घटनामा ज्यान गयो । यो दुःखद घटनामा मेरो आवाजको प्रशंसक तथा कोइँच भाषाको कार्यक्रम सञ्चालनमा हौसला प्रदान गर्ने एक होनाहर युवा मात्र गुमाएनौं, हाम्रो समाजले कोइँच तथा लिखुकोशीको विकासप्रेमी समाजसेवीलाई गुमाउन पुग्यो । के गर्नु अखिर मन न हो । यस्तो अवस्थामा कसको मन खुशी हुन सक्छ र ? जे जस्तो भए पनि जन्मपछि मृत्यु शाश्वत सत्यलाई सबैले मन नलागी नलागी पनि स्वीकार्नै पर्छ । छोटो उमेरमै असामायिक मृत्युवरण गर्न पुगेका नवराज सुनुवारको आत्मको चीर शान्तिको कामनासहित शोकमा डुबेका सम्पूर्ण आफन्तजनहरुसँग महासुश भएको रिक्ततालाई सिर्जनाको सहाराले पुरा गरीरहन सकुन भनि इँगिसोरि पार्मोसिरिसँग प्रार्थना गर्दै हार्दिक समावेदना प्रकट गर्दछु । ठिन्केपुलाई सम्झीरहनु पर्ने तेस्रो कारण नवराजको असमायिक निधन पनि थपियो, जसले कोइँच मुक्दुमलाई पुनरुत्थानको लागि कम्मर कसेका थिए । वचनवद्धता जाहेर गरेका थिए । भुजीका युवाहरुले नवराजको स्मृतिमा फुटबल टुर्नमेन्ट आयोजना गर्न सूचना पढ्न पाएँ खुशी लाग्यो । उहाँको आत्मको शान्तिको लागि अब भूजीको युवाहरुले कोइँच मुक्दुम अभिलेखीकरण र त्यसको कार्यान्वयनमा पनि हात हाल्नुहुने छ । जुन नवराजको सपना थियो ।
#ForPeacefulNepal