कोइँच इँःके नेल्लिकेङ थेःबि जारिनारि शाँदार पिदार सिःनाअÞति रे पिदार नाम्दार पा सारा बोअÞशो बा । यालाखोममि चिँ किरात माङहिम व्यवस्थपन समितिआ संयोजनमि कोइँच, रुँकु, तुंरु, थोचपुकि ब्लुःशा हात्तिवनमि नाअÞसोमि बुम्था पिदारनाम्दार पाम्तेमे । साइ माइतिचोइतिमि नाअÞति कुस्कुस पानापान पाशो शाँदार पिदार मुलाअÞति सिनाअÞति सिन राकुमि काःलेका पातेक पासिशो बा ।
२०५८ मि नेपालङा चारुमि सार्वजानिक विदा गेवा नोःले चिँ योलखोम रे सुबुरागि तेइतेइङा कोइँचपुकि गिगिच नु हासोचमि शाँदार पिदार पाचा गोशो नामि । कोइँच किपोत लिकु ओत्थिएरिमि चिँ थोचेकाः काः पातेक रिदुम्पाखिम नामनाति । गिशि देलतेलमि थोचे साँ मिनु थोचे ङामि पातेक रिदुमपाखिम बा ।
मुलाजि चिँ सुनुवार सेवा समाज नु हेर किराँतपुकिमि नेपाल बहुजातिय, बहुभाषिक, बहुसाँस्कृतिक, बहुधार्मिक नु भौगोलिक विविधतायुक्त रागि दे थारिथिम्लोःमि ब्लेःशो बाअÞताङाना यो २०७५ रे किराँतआन जारिनारि शाँदारपिदारआ सार्वजानिक विदा ख्लोइश्शोआ पितिमि बिरोध पानापान शाँदार पिदार पाशो निमि । Read the rest of this entry »

सुनुवार डट ओआरजिका सञ्चालक पाम बहादुर सुनुवार सम्मान सहित कदरपत्र ग्रहण गर्दै

विगत एक दशक आधादेखि निरन्तररुपमा कोइँच पहिचानको लागि सूचना सम्प्रेषण तथा संरक्षण गरिरहेको सूचना तथा जानकारीमूलक वेभसाइड सुनुवार डट ओआरजिका सञ्चालक पामबहादुर सुनुवारलाई सुनुवार सेवा समाजको ३१ औं वार्षिकोत्सवको अवसरमा कोइँच सुनुवारहरुको प्रतिनिधिमूलक संस्थाले सम्मानसहित कदर गरेको छ । त्यसैगरी एक दशकदेखि निरन्तर कोइँच गीतहरुमा नृत्य संयोजन गर्ने र नेपालबाहिर समेत प्रदर्शन गर्न सहजीकरण गरीरहेका नृत्य निर्देशक वृहसमान सुनुवारलाई पनि सम्मनसहित कदर गरेको छ भने संस्थागत तर्फ कोइँच मातृभाषामा टेलिभिजन कार्यक्रम सञ्चालन गरेर कोइँच पहिचान अक्षुण्ण राख्न साथसहयोग गरिरहेको तथा विश्वभरि छरिएर रहेका कोइँच सुनुवारहरुलाई सामाजिक सञ्जाल मार्फत एकजुट बनाइ सामाजिक सञ्जाल मेसेन्जरमा समूह समूह बनाई कोइँच गीतमा समेत गायन प्रतियोगिता गरी कोइँच मातृभाषा संरक्षण र प्रवद्र्धनमा टेवा पु¥याए वापत सम्मानसहित प्रर्शसानीय कार्यको उच्चा कदर गरेको छ । Read the rest of this entry »

सुनुवार सेवा समाजको ३१ औ बार्षिकोत्सब समारोह ।

जत्नमुइलि, क्युइँतबु कल्याण कोष मुखपत्रको लागि ४ वर्ष अगाडि अतीत दाजु र समीर सुनुवारले लिनु भएको मेरो (उत्तमकुमार सुनुवार) अन्तरवार्तालाई फर्केर हेर्दा । आफैंलाई गो सु नाङा? मनो प्रश्नले डेरा जमाइरहेको छ ।

१. कुनै पनि जातिको पहिचानको सवालमा मातृभाषाले के कस्तो भूमिका खेलेको हुन्छ ? कोइँच भाषा संरक्षण तथा संबद्र्धन गर्न यहाँको विचारमा समस्त कोइँचले के कस्तो भुमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ?
पहिलो कुरा त मातृभाषाको विषयमा बुझ्न जरुरी छ । हामी आदिवासी जनजातिहरु मातृभाषा भनेको हाम्रो पहिचान बोकेको आदिवासी जनजातिको भाषा हो त्यो जातिले त्यो भाषा बोलोस् या नबोलोस् भन्ने छ भने भाषाशास्त्री विद्वानहरुको हेराइमा बच्चाले जन्मेर उसको घरपरिवारमा जुन भाषा बोल्छ त्यही भाषा मातृभाषा हो । उनीहरुले घरमा जन्मिदा घरब्यवहारमा बोलिने भाषालाई पहिलो भाषा अर्थात् मातृभाषा र पछिबाट सिकेको वा सरकारी कामकाजी भाषालाई दोस्रो भाषा भन्दाछन् । यसैले जहिल्यै पनि यी दुई भनाईका वीचमा द्वन्द्व हुन्छ । जे होस् यहाँ तपाइँले भन्न खोजेको कुरा हामी आदिवासी जनजातिको दृष्टिकोणबाट हो भन्ने बुझेको छु । यसैले कुनै पनि जातिको इतिहास खोज्न वा अन्य जाति, समुदाय, समाजसँग चिनजान गराउन मातृभाषाको ठूलो महत्व छ । वाहिरीय अतिक्रमणको चंगुलमा नफसेको मातृभाषाले उसको सम्पूर्ण इतिहास बोकेको हुन्छ । कुनै पनि जातिको मातृभाषालाई मार्नु भनेको उसको संस्कार संस्कृति, इतिहास, समाजमा जीउने कला, साहित्य, न्याय प्रणाली साथै जैविक विविधतालाई मार्नु सोसरह हो । यसैले मातृभाषाले जातीय पहिचान जोगाउन अहम् भूमिका निर्वाह गरेको हुन्छ ।
जहाँसम्म कोइँच मातृभाषा संरक्षणको लागि सबै कोइँचको भूमिकाको सम्बन्धमा कुरा गर्नु भयो यस सम्बन्धमा विस्तृत्रुपमा मैले कोइँचबुमा कतै लेखेको छु । तै पनि यहाँ संक्षेपमा भनौं, कोइँच मातृभाषा जोगाउन हामी कोइँचहरु जागेर मात्र पुग्दैन । यसलाई सरकारी मान्यता प्राप्त हुनुपर्छ । राज्यले लगानी गर्नुपर्छ । जब कि संस्कृत भाषाको लागि राज्यले अरबौं लगानी गरिसकेको छ । जागिर सुनिस्चित गरी दिएको छ । नेपाल टेलीभिजन, रेडियो नेपाल, गोरखापत्र, साझा प्रकाशन, साँस्कृतिक संस्थान, प्रज्ञा प्रतिष्ठानको नाममा खस भाषालाई अरबौं लगानी राज्यले गरेको छ । राज्यले एकातिर बहुभाषिक मुलुकको नारा दिन्छ अर्कोतिर खस, संस्कृत र अंग्रेजी भाषालाई लगानी गरिरहेको छ । खोइ त कोइँच भाषामा लगानी गरेको ? राज्यले लगानी नगरुञ्जेल हाम्रो पर्यत्नले मात्र भाषा बच्न सक्दैन । तर हामी आपैंmले पनि हाम्रो मातृभाषाको माया भने गर्नु पर्छ । हाम्रो प्रयास भनेको सबै कोइँच परिवारले आफ्नो घरपरिवारमा कोइँच भाषा बोलीदिनु पर्छ । Read the rest of this entry »

–अतीत मुखिया

सेँसेन !
चेरिङ लल जिनेथुम्तुु
बोकेन
सुनि दुम्ने थुम्तु ।
(जाग !
पूर्वमा लाली छाइसक्यो
उठ
बिहानी भईसक्यो ।) मुरिमि पृ. १०४
साहित्य सृजनाका सम्बन्धमा मैले पहिलेदेखि भन्दै आएको छु कि देख्नुको मनन र भोग्नुको अनुभूति जब जब अक्षरमा रुपान्तर हुन्छ तब त्यो साहित्य बन्छ । किनकी साहित्य सृजनामा प्रतिनिधि पात्रका रुपमा कतै आफैंलाई अरु बनाएर त कतै अरुलाई आफु बनाएर प्रस्तुत् गरिएको हुन्छ । यसरी नै मैले कविताका बारेमा पनि कविता कर्ता र कारकबीच कार्यको अनुवाद एवं द्रष्टा र दृश्यबीच दृष्टिको सचित्र रुपान्तर हो भनेर पनि भन्दै आएको छु । आज मलाई यिनै मेरा पूर्वभनाईहरुका खाँचामा कवयित्री शोभा सुनुवार ‘जुलियट’ का कविताहरुलाई पर्गेल्ने इच्छा जागेको छ । Read the rest of this entry »

-भावना परिष्कृत सुनुवार

युके/ किरात सुनुवार महिला समाज बेलायत (कि सु म स बेलायत ) को आयोजनामा २ मार्च सन् २०१९ शनिबारको दिन आल्डरशट स्थित एक सभाहलमा ,१०९औ अन्तराष्ट्रिय महिला दिवस यो बर्ष सन् २०१९ को campaign Theme “BalanceFor Better “र संयुक्त राष्ट्र संघबाट प्राप्त अन्तराष्ट्रिय नारा ” Think Equal Build Smart , Innovate For Change ” का साथ् नेपालको “लैगिक समानताको लागि समान सोच र ब्यबहार सम्ब्रिद्दिको आधार “भन्ने राष्ट्रिय समसामयिक नाराको साथ्मा अति नै भब्य र सभ्य पुर्वक कार्यक्रम सम्पन्न भएको थियो । संस्थाकी अध्यक्ष मिनादेवी सुनुवारको सभापतित्वमा र नेपाल आदिबासी जनजाति महासंघ बेलायतको अध्यक्ष जंग सुनुवारको प्रमुख आतिथ्यमा सम्पन्न उक्त कार्यक्रममा बिशेष अतिथि नेपाल आदिबासी जनजाति महिला महासंघ बेलायतकी अध्यक्ष बिमला राइ र नेपाल आदिबासी जनजाति पत्रकार महासंघकी अध्यक्ष प्रमिला लाबुंग राइको उपस्थिति रहेको थियो। यसै गरि अन्य अतिथिहरुमा नेपाल आदिबासी महिला महासंघ युकेकी महा साचिव तथा किरात याख्खा छुम्मा महिला समिति युके अध्यक्ष बशुन्धारा याख्खा राइ , आदिबासी महिला महासंघ युकेकी सल्लाहकार भावना परिष्कृत ,आदिबासी जनजाति महासंघ युकेको सल्लाहकार होम किरात सुनुवार , समाजसेवी जनक, सुनुवार लाल सुनुवार लगायत बिभिन्न संघ संस्थाका प्रतिनिधिहरु ,महिलाहरुको अधिकार र हकहित चाहने व्यक्ति व्यक्तित्वहरु एबम संचार कर्मीहरुको उपस्थिति रहेको थियो । सभापति र प्रमुख अतिथि दुवारा पानसमा दिप प्रज्वलन गरेर कार्यक्रमको समुदघाटन गरिनुको साथै ,सम्पूर्ण अतिथि र उपस्थित सबै सहभागीहरुबाट १०९ दिप प्रज्ज्वलन गरिएको थियो । नेपालको राष्ट्रिय गान लगत्तै , संस्थाकी सल्लाहकार तथा प्रेरणादायी अग्रणी महिला स्व पवित्रा देवी सुनुवारको सम्झना र सम्मानमा मौन धारण गरिएको थियो । किसुमस बेलायतकी उपाध्यक्ष कौशिला सुनुवारले अतिथिहरुलाइ स्वागत मन्तब्य व्यक्त गर्नुको साथै हरेक साल मार्च ८ अन्तराष्ट्रिय महिला दिवस मनाउनुको उद्देश्य ,औचित्य र एतिहासिक पृष्ठभूमिको बारेमा प्रकाश पारेकी थिइन । कार्यक्रममा जेष्ठ महिला संस्थाकी उपाध्क्ष सुशिला देवी सुनुवार र क्रमस अन्य जेष्ठ महिलाहरु सम्मानित भएका थिए । सम्मानकै सन्दर्भमा प्रमुख अतिथि जंग सुनुवारलाई आदिबासी महासंघ बेलायतको अध्यक्षको सफल कार्यकालको शुभकामना सहित हार्दिक बधाई ज्ञापन गर्दै ,की सु मा स अध्यक्ष मिना देवी सुनुवारले दोसल्ला तथा पुष्प गुच्छा अर्पण गरेर सम्मान व्यक्त गरेकी थिइन् । “आजको दिन स्वदेश तथा बिदेशका अग्रणी साहसिक महिलाहरुको सम्मान र सम्झना गरिनुको साथै पुरुषहरुको पनि सम्मान गरिनु पर्छ । जसरि हर पुरुषको सफलतामा नारीको प्रत्यक्ष परोक्ष साथ् र हात हुन्छ यसै गरि नारीको सफलताको पछाडि पनि पुरुषहरुको मुख्य भूमिका रहन्छ । किरात सुनुवार महिलाहरुको निम्ति सदा योगदान रहेको र नेपाल आदिबासी जनजाति महासंघ बेलायत जस्तो गरिमामय सामाजिक संस्थाको नेत्रित्व तहमा जंग सुनुवार पुग्नु भएकोले हामि कि सु म स बेलायतको तर्फबाट उहालाई हर्ष र गौरव हुदै सम्मान गरेका हौ ” अध्यक्ष सुनुवारले सम्मानको औचित्य प्रस्टाउदै भनिन। सोहि क्रममा फोनिज अध्यक्ष प्रमिला राइ र नेआजमम अध्यक्ष बिमला राइलाइ पनि दोसल्ला ओढाएर सम्मान गरिएको थियो । १०९ अन्तराष्ट्रिय महिला दिवस मनाइ रहदा नेपाली नारीहरुको स्थिति ,प्रगति ,चुनौती ,समस्या र समाधानका पक्ष तर्फ चर्चा परिचर्चा गरिनुको साथै समिक्षा समेत गरिएको थियो । ” हरेक बर्ष फरक नारा तय हुनु र नारी दिवस मान्नुले सार्थकता तब पाउछ जब ब्यबहारमा नारा उद्देश्य अनुरुप कार्यन्यान हुन्छ । ” बिशेष अतिथिको आसनबाट बिमलाले जिकिर गरिन । नारी अधिकार र लैगिक समानताको लागि सदियौपुर्व आवाज बुलन्द पार्ने अग्रणी बिदेशी नारी क्लारा जेट्लिन देखि निरंकुश राणा कालिन शासनकालमा मानव अधिकारको बिभिन्न मुद्दामा सवाल उठाउने योग माया ,सहाना प्रधान ,अनुराधा कोइराला आदि स्वदेशी नारीहरुको बलिदानको बारेमा स्मरण गर्दै ,नारी दिवासकी इतिहासिक पक्ष ,बर्तमान स्थिति र भबिश्यको प्रगति हेतु सुधार तर्फ प्रकास पारिन प्रमिलाले । “लैगिक असमानताको समस्याको जड घर परिवारबाट सुरु हुन्छ। छोरा र छोरीमा बिभेदको अन्तर निहित संस्कारको परिणाम नै लैगिक असमानताको प्रमुख कारण रहेको र जसको निवारण घर परिवारबाट छोरा छोरीलाई समताको लागि समान ब्यबहार र संस्कार दिनु पर्छ। सांस्कृतिक सशक्तिकरणले सक्षम नेपाली नारीहरु ,सामाजिक, आर्थिक ,शैक्षिक रुपमा पनि सशक्तिकरण हुना जरुरि छ । पर निर्भर त्यागि आत्मा निर्भर बन्नको निम्ति हर तवरले महिला सशक्त बनेमा नारी मुक्ति र स्वतन्त्रताको निम्ति गरेको संघर्षहरु फलिभूत हुनेछन । ” प्रमुख अतिथि सुनुवारले आफ्नो मन्तव्यको क्रमलाइ जोडदै आदिबासी महिलाहरु राज्यबाट र आफ्नै समाजबाट गैर आदिबासी महिलाहरुको दाँजोमा बढी विभेदमा पर्नुको कारण र समाधानको पक्ष उपर प्रकाश पारे । उपस्थित सम्पूर्ण अतिथिहरु ,सहभागीहरुलाई धन्यबाद दिदै नारी जागरणको निम्ति हमेसा समाजमा आफ्नो तर्फबाट योगदान दिने र भविष्य बढी उपलब्धिमुलक र गुणात्मक स्तरबाट संस्थालाई अगाडि बढाइ सुनुवार महिलाहरुमा सशक्तिकरण र एकता स्थापित गर्ने प्रतिबद्दाता जाहेर गर्दै अध्यक्ष मिना सुनुवारले सभा बिसर्जन गरेकी थिइन् ।सचिब परिष्पा सुनुवार र सह सचिव सुमिरा सुनुवार दुवारा कार्यक्रम संचालन गरिएको थियो ।