कतिपय छोराछोरीहरु यस्ता छन् आमाबुबाका कारण दुःख पाएँ भन्छन् । त कतिपय छोराछोरीहरु श्रीमति वा श्रीमानको कुरा सुनेर जिन्दगीभरि दुःख दिन्छन् र मरेपछि गोहीको आँशु झर्छन् । कतिपय छोराछोरीहरु आमाबुबाहरुलाई नै मरेतुल्य बनाएर उनीहरुको विरुद्ध वा उनीहरुको चाहना विरुद्ध क्रियाकलाप गरेर मरेपछि मेरो प्रगति बुबाआमालाई देखाउन सकिन भनेर पछुताउँछन् । तर यस्ता पनि छोराछोरीहरु छन् जसले बुबाआमाको अधुरो इच्छालाई पुरा गर्न आमाबुबाको चिरस्मरण गर्दै युग्युगान्तर विभिन्न सक्रिया क्रियाकलाप गर्न मरिहत्ते गरिरहन्छन् ।
जेवु, त्यस्तै आमाबुबाको नाम चिरस्मरण गरिरहने क्रियाकलापमा लागिरहनुहुने छोरीछोराहरु हुन् सावित्री, तारादेवी, अर्जुन र केदारराज गार्शि याअता सुनुवार ।
आज २०७५ साल असोज ७ गते आइतावार । दोलखा जिल्ला तामाकोशी गाउँपालिका वडा नं ७ साबिक हाबाँ गाबिस वडा नं २ रमाइलो टोल निवासी केसर सुनुवारको नाति, श्री कृष्णबहादुर सुनुवारका साइला छोरा(बुहारी श्री टेकबहादुर सुनुवार र श्री बिष्णुमाया सुनुवारको चिर स्मरणार्थमा रु १०१,००१ (एक लाख एक हजार एक रुपैयाँ) को टेकबहादुर–बिष्णुमाया सुनुवार स्मृती कोष स्थापना गरिएको छ। आदिबासी जनजाति कोइँच सुनुवारको कला तथा साहित्यमा योगदान पुराउने श्रष्टाहरु (महिला १ र पुरुष १) २ जनालाई वार्षिक रुपमा प्रोत्साहन स्वरुप नगद पुरस्कार द्वारा सम्मान गर्ने उद्देश्य रहेको छ । “आदिवासी जनजाति कोइँच सुनुवारको कला र साहित्य सारै सुन्दर छन, यो राष्ट्रकै गौरब हो तर अझै यसले जनमानसमा पहिचान नपाएकोले यो स्मृति कोष स्थापना गरेका हौं । र, हाम्रो आमाबुबाको स्मृतिका लागि हामी दिदीभाईहरु वीच सुनुवार सेवा समाज अन्तर्गत स्मृति कोष स्थापना गर्ने सल्लाह भयो । हाम्रो प्रस्ताव सुनुवार सेवा समाजले सहर्ष स्वीकार गरिदिनु भएकोमा हामी संस्था प्रति आभारी छौं ।” स्मृति कोष संस्थापक तारादेवी सुनुवारले स्मृति कोषको लागि रकम हस्तान्तरण गर्दै कोषको उद्देश्य प्रष्ट पार्नुभयो ।
“यो वास्तवमा थोरै रकम हो । तर प्रत्येक वर्ष थप्दै जाने हाम्रो लक्ष्य छ । कुनै पनि रमाइलो पार्टी भोज वा कुनै पनि दान दातव्य गरेर मोक्ष कमाउने भन्दा पनि समाजको लागि सानो रकमकै भए पनि कोष जम्मा गर्ने हुट्हुटी चल्यो । हाम्रो परिवारको कुरा मिल्यो । के कसरी जाने हो ? समाजले हामीलाई भन्नुहोला हामी हरसमय तयार छौं । सकेसम्म बुबाआमाको पुण्य तिथिमा स्मरण गर्दै केही शुभ कार्य होस्”, सावित्री सुनुवारले थप प्रष्ट पार्नुभयो ।
धन्यावाद ज्ञापनको क्रममा सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवारले भन्नुभयो, ‘हामी प्रति विश्वास गरेर टेकबहादुर र विष्णुमाया सुनुवारको पुण्या तिथिमा स्मरण गर्ने गराउने जिम्मा सुम्पनुहुने “टेकबहादुर–विष्णुमाया सुनुवार स्मृति कोष” का संस्थापक सावित्री, तारादेवी, अर्जुन, केदार सुनुवारप्रति ऋणी छौं । तपाईँहरुले राखेको कोषबाट कम से कम प्रत्येक वर्ष १, २ जना कोइँच श्रष्टाहरुको जन्म हुने छ । उहाँहरु प्रोत्साहित हुने छन् । तपाईँ टेकबहादुर–विष्णुमायाका परिवारहरुलाई हार्दिक आभार प्रकट गर्दछौं । हामीलाई विश्वास छ धेरै अन्य सहृदयी पवित्र आत्महरुबाट पनि यस्तै शुभकार्य हुँदै जाने छ ।’ Read the rest of this entry »

विश्व आदिवासी दिवस मनाइरहेका आदिवासी जनजातिहरुले प्रधानमन्त्री केपी ओली प्रति खेद प्रस्ताव पारित गरेका छन् । आदिवासी जनजातिहरुलाई बलीको बोका बनाएर सरकारमा पुगेको कम्युनिष्ट सरकारले आदिवासी जनजातिलाई वेवास्ता गरेको पुष्टि भएको छ । प्रत्येक वर्ष प्रधानमन्त्री उपस्थित भएर विश्व आदिवासी दिवसलाई सम्बोधन गर्ने चलनलाई यस वर्ष (२०७५) मा कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्री केपी ओलीले तोडेका छन् । नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघले प्रमुख अतिथिको लागि निम्तो गरेको र निम्तो स्वीकार गरेर पनि अन्तै कार्यक्रममा व्यस्त भएकोले केही समय लाग्ने जानकारी गराए पनि प्रम ओली कार्यक्रमको टुङ्ग्याउनीसम्म पनि उपस्थित भएनन् । आदिवासी जनजातिको जातीय मोर्चा बनाएर चुनाव जितेका कम्युनिष्टहरुले आदिवासी जनजातिहरुलाई अधिकार दिनुको सट्टा दिनदिनै साँगुरो कानुनी दायरामा कोच्दै राष्ट्रियता र आर्थिक समृद्धिको नाममा अप्ठ्यारोमा पारिरहेको बेला यता महासंघमा आवद्ध आठ बहुसंख्याक आदिवासी जनजातिहरुले भने अल्पसंख्यक आदिवासी जनजातिहरुको इतिहाससमेत निमिट्यान्न गर्ने दुष्प्रयास भएको छ ।
पूर्व सभासद आङ दावा सेर्पाले महासंघको घोषणापत्रप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गर्दै भन्नुभयो, ‘वहुसंख्याक जातिहरुले ल्याएको यो घोषणापत्र ७ प्रदेशमा सन्तुष्टि व्यक्त गर्दै सरकारले ल्याएको नीतिनियमलाई समर्थन गर्न जारी गरेको देखियो ।’
त्यसैगरी सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवारले महासंघले कोइँचहरुलाई छायाँमा पर्न खोजेको जिकीर गर्दै भन्नुभयो, ‘१० प्लस १ भनेको के हो ? त्यो भनेको राज्य पुनसंरचना आयोगले सिफारीस गरेको प्रदेश हो । खोइ कहाँ आयो वल्लो किरात ? पुरानो इतिहाँस समेत मेट्न खोज्ने बहुसंख्याक भनौदाहरुलाई हामीले हाम्रो झाँकी देखाएर प्रदेश मागी दिनु ? यस्तो कुरा हामी कोइँचहरुबाट हुँदैन । यसैले कोइँचले आजको कार्यक्रममा स्टेज पर्फामेन्स गर्दैन भनेर निस्किएँ ।’
महासंघको राजनीतिक सम्मेलनमा २०६९ जेठ ९ को नौ बुँदे सम्झौतामा वल्लो किरातको आदिवासी जनजातिको पनि भूमिका रहेको उल्लेख नभए पछि सुनुवार सेवा समाजका पदाधिकारीहरुले सम्मेलनको घोषणापत्र जारी हुन दिएका थिएनन् । तर आजको घोषणापत्रमा भने वल्लो किरात उल्लेख गरेर उपाध्यक्ष नविन रोक्का मगरले घोषणापत्र सार्वजानिक गरेका थिए । तै पनि सुनुवरा सेवा समाजले उक्त घोषणापत्रलाई अपनत्व ग्रहण गर्न नसकेको अवस्था रहेको अध्यक्ष सुनुवारले बताउनुभयो ।

आदिवासी दिवसमा कोइँचको रौनकता
भृकुटी मण्डपबाट सुरु भएको झाँकीमा काठमाडौंमा रहेका कोइँचहरु स्वस्फूर्त ढोल झ्याम्टा बजाउँदै टुँडीखेल परिक्रम गरेका थिए । झाँकीमा सुनुवार सेवा समाज काठमाडौं जिल्ला, भक्तपुर जिल्ला, गोकर्णेश्वर नगर समिति, सुनुवार विद्यार्थी समाज, सुनुवरा महिला समाजको सहभागिता रहेको थियो ।
झाँकीमा सुनुवार सेवा समाजका देहाय बमोजिम सदस्यहरुको सहभागिता थियो :

सुनुवार सेवा समाज गोकर्णेश्वर नगरसमिति
१. मनु सुनुवार उपाध्यक्ष
२. कमलकुमार सुनुवार, सचिव
३. अशोककुमार सुनुवार, कोषाध्यक्ष
४.मानबहादुर सुनुवार
५. शान्त सुनुवार
६. पार्वती सुनुवार
७. सजना सुनुवार
८. गंगा सुनुवार
९. अलिशा सुनुवार
१०. टोपेन्द्र सुनुवार
११. संम्यम सुनुवार
१२. सेतीदेवी सुनुवार
१३. अर्जुन सुनुवार
१४. ज्ञानबहादुर सुनुवार
१५. युवाराज सुनुवार
१६. सुवास सुनुवार
१७. कमलबहादुर सुनुवार
१८. सृजना सुनुवार

ब्लामिच समाज
१. शिव सुनुवार अध्यक्ष
२. विष्णु सुनुवार उपाध्यक्ष
३. पूर्णबहादुर सुनुवार
४. रायल सुनुवार

सुनुवार सेवा समाज भक्तपुर
१. लेखबहादुर सुनुवार सचिव
२. लालबहादुर सुनुवार
३. दिल बहादुर सुनुवार
४. मनिसा सुनुवार
५. अलिसा सुनुवार

सुनुवार सेवा समाज काठमाडौं
१. गोपाल बहादुर सुनुवार अध्यक्ष
२. इँगिहोपो सुनुवार सहसचिव
३. बबिला सुनुवार, सदस्य
४. माधव सुनुवार, सदस्य
५. सान्ती सुनुवार
६. लक्ष्मी सुनुवार

सुनुवार विद्यार्थी समाज
१. मानवीर सुनुवार, अध्यक्ष
२. सागर सुनुवार, वरिष्ठा उपाध्यक्ष
३. विवेक सुनुवार, सचिव

सुनुवार महिला समाज
१. लक्ष्मी सुनुवार अध्यक्ष
२. शारदा सुनुवार कोषाध्यक्ष
३. तारा सुनुवार सहसचिव

सुनुवार सेवा समाज संघीय समिति
१. रणवीर सुनुवार अध्यक्ष
२. अमृतबहादुर सुनुवार उपाध्यक्ष
३. किरण मुखिया उपाध्यक्ष
४. समिर मुखिया सुनुवार महासचिव
५. कोइँचबु काःतिच सचिव
६. शोभा सुनुवार कोषाध्यक्ष
७. जीवनकुमार सुनुवार अतिरिक्त साँस्कृतिक तथा थरिकुति विभागीय प्रमुख
८. पार्वती सुनुवार (पारु)
९.कमला सुनुवार
१०. वुद्ध सुनुवार
११. राजेन्द्र सुनुवार
१२. कुमार सुनुवार
१३. दिसान्त सुनुवार
१४. सुमित्रा सुनुवार
१५. रत्ना सुनुवार
१६. कोरिना सुनुवार
१७. नारायण सुनुवार
१८. प्रेमकुमार सुनुवार
१९. मिलन सुनुवार

२०. ओकेश सुनुवार
२१. सिपी सुनुवार
सुकच समाज
१ वृहस्मान सुनुवार

–काःतिच
ठूला भनौदा आदिवासी जनजातिहरुले भए रहेको इतिहास मेटेपछि नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघको दुई दिने राजनीतिक सम्मेलनको आजको घोषणापत्र जारी हुनसकेन ।
२०६९ साल जेठ ९ गते सरकारसँग भएको ९ बुँदे सम्झौतामा वल्लो किरातको समेत भूमिका रहेको इतिहास सर्वविवितै रहँदा रहँदा पनि महासंघले तयार गरेको खेस्रामा वल्लो किरातका आदिवासीहरुको योगदानलाई उल्लेख नगरेपछि आदिवासी जनजाति कोइँचहरुले आपत्ति जनाएपछि घोषणापत्र सार्वजानिक गर्ने कार्यक्रम स्थागित भएको छ ।
साँझाको खाजा खाना खाने ३० मिनेटको समयमा सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवार, उपाध्यक्ष अमृतबहादुर सुनुवार र सुसेस काठमाडौं अध्यक्ष गोपाल सुनुवार, सुसेस गोकर्णेश्वर उपाध्यक्ष मनु सुनुवार, रायल सुनुवारले घोषणापत्र खेस्रा तयार गर्नेहरुले वल्लो किरातका आदिवासी जनजातिहरुले आदिवासी जनजाति आन्दोलनमा गरेको योगदानको इतिहासलाई मेट्न खोजेको भन्दै उपाध्यक्ष गोविन्द छन्त्यालसँग असहमति जनाउँदै कोइँचहरुको इतिहास सम्बोधन नगरे फरक मत लेखेर घोषणपत्रमा हस्ताक्षर गर्ने अडान राखेका थिए ।
प्रतिनिधि साभाका सभामुख माननीय कृष्णबहादुर महराको प्रमुख आतिथ्यमा तमु ह्युला छोँ धि, नयाँ वसपार्क, काठमाडौंमा हिजो उद्घाटन भइ शुरु भएको दुईदिने राजनीतिक सम्मेलनमा प्राध्यापक डा. महेन्द्र लावती, डा. डम्बर चेम्जोङ र डा. मुक्तसिंह लामाले कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।
विभिन्न राजनीतिक पार्टीहरुमा आवद्ध राजनीतिक भातृसंगठनसमेतको सहभागिता रहेको सम्मेलनमा ठूला आदिवासी जनजातिहरुका आठ संस्थाहरुको नेतृत्वमा समूहगत छलफल भएको थियो । घोषणापत्रमा सुनुवार स्वायत्त क्षेत्र भने उल्लेख गरिएको छ ।
स्मरणरहोस् २०६९ जेठ ९ गतेको ९ बुँदे सम्झौतामा सुनुवार सेवा समाज तथा वल्लो किरातको तर्फबाट तत्कालिन अध्यक्ष मनप्रसाद सुनुवार र सदस्य अमृतबहादुर सुनुवारले हस्ताक्षर गर्नुभएको थियो ।

आज खुट्टाको क्यान्सरले पीडित स्मृति सुनुवारलाई कोइँच कुम्सो खिँ र सुनुवार सेवा समाज (सुसेस) कुवेतले आज सुनुवार सेवा समाज भवन कोटेश्वरमा रु.२ लाख २८ हजार ५ सय ८५ आर्थिक सहयोग गरेको छ । अनलाइनमा गीत संगीतमा सक्रिया स्वदेश तथा विदेशमा रहेका कोइँच युवायुवतीहरुको मनोरञ्जनात्मक अनलाइनमा आधारित साङ्गीतिक संस्था कोइँच कुम्सो खिँ र सुसेस कुवेतले क्यान्सरबाट पीडित स्मृति सुनुवारको खुट्टा अपरेशनको लागि रु. ८ लाख रकम चाहिने कुरा सार्वजानिक भएपछि कुम्सो खिँमा आवद्ध् देशविदेशमा रहेका सुनुवारहरुबाट स्मृति सुनुवार वचाउ अभियन चालिएको थियो ।
कोइँच कुम्सो खिँबाट संकलित सहयोग रकम सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवारको समुपस्थितिमा माननीय यज्ञराज सुनुवारले आफ्नो तर्फबाट रु. ५ हजार समेत थपेर पीडित स्मृतिका बुबा पूर्णबहादुर सुनुवारलाई हस्तान्तरण गर्नुभएको थियो । सहयोग हस्तान्तरण कार्यक्रमको शुरुआतमा रकम संकलनका सम्बन्धमा कोइँच कुम्सो खिँका अध्यक्ष तिलक सुनुवारले एकले थुकी सुकी सबैले थुकी नदी भन्ने उखानलाई चरितार्थलाइ पच्छाउँदै देश विदेशमा परिवारको भरणपोषणको लागि दिनरात खटिरहेका कोइँच सामिबुहरुले आफ्नो पसिनाको केही अंश शुभ कार्यमा खटाउने शुव्यवहार तथा महान पुण्यकार्यका परिणाम स्मृति सुनुवारको स्वास्थ्य लाभको लागि अलिकति भए पनि सहयोग गर्न सकिने जिजीविषाले अभियान चाहिएको प्रकाश पार्नु भएको थियो भने कार्यक्रम कुम्सो खिँका साँस्कृतिक सचिव शोभा सुनुवारले सञ्चालन गर्नुभएको थियो ।
सोही कार्यक्रममा सुनुवार ब्लामिच समाजले पनि स्मृति सुनुवारलाई सहयोग रकम हस्तान्तरण गरेको थियो ।
सहयोगदाताहरु :

सुनुवार सेवा समाज, काठमाण्डौं ।
खुश-लक्ष्मी सुनुवार स्मृति कोष स्थापनाक्रममा संस्थापक प्रेम हाँवलि र डिल्ली सुनुवार अनि सुसेस सङ्घिय अध्यक्ष वीच हस्ताक्षरित कोष सञ्चालन कार्यविधि अादनप्रदान गरेकाछन् । २ लाख ९० हजारको कोष सुनुवार समाज सहकारिमा कोषको रकम जम्मा गरिएको छ । यश कोषबाट प्रत्येक वर्ष कोइँचहरुको पहिचान सम्बन्धि काम गर्ने अनुसन्धाता तथा समाजसेवीलाई लगभग ५० हजारको पुरस्कार प्रदान गरिने छ । खुस-लक्ष्मि अक्षयकोष लगयत सुनुवार सेवा समाजमा तीनवटा कोष स्थापित भएको छ । कञ्चना सुनुवार स्मृतिकोषले प्रत्येक वर्ष अापतविपत परेको १ जना सुनुवारलाई रु २० हजार सहयोग गरिँदै आइएको छ । मानबहादुर-विष्नुमाया सुनुवार स्मृति शैक्षिक कोषले प्रत्येक वर्ष कोइँच सम्बन्धि स्नातकोत्तर शोधकर्ता विद्यार्थीलाई रु १६ हजार विद्वात्तवृत्ति, तीन जना स्नातक अध्ययनरत विद्यार्थीहरुलाई जनाहि रु १५०००को छात्रवृत्ति र कोइँच गाउँको १ स्कुललाई रु १० हजार बराबरको शैक्षिक सामाग्री वितरण गरिँदै अाइएको छ ।
अन्य कोइँचबन्धुहरूलाई पनि स्मृति कोष स्थापना गर्न हामी विनम्र अनुरोध गर्दछौं ।