–अतीत मुखिया

सेँसेन !
चेरिङ लल जिनेथुम्तुु
बोकेन
सुनि दुम्ने थुम्तु ।
(जाग !
पूर्वमा लाली छाइसक्यो
उठ
बिहानी भईसक्यो ।) मुरिमि पृ. १०४
साहित्य सृजनाका सम्बन्धमा मैले पहिलेदेखि भन्दै आएको छु कि देख्नुको मनन र भोग्नुको अनुभूति जब जब अक्षरमा रुपान्तर हुन्छ तब त्यो साहित्य बन्छ । किनकी साहित्य सृजनामा प्रतिनिधि पात्रका रुपमा कतै आफैंलाई अरु बनाएर त कतै अरुलाई आफु बनाएर प्रस्तुत् गरिएको हुन्छ । यसरी नै मैले कविताका बारेमा पनि कविता कर्ता र कारकबीच कार्यको अनुवाद एवं द्रष्टा र दृश्यबीच दृष्टिको सचित्र रुपान्तर हो भनेर पनि भन्दै आएको छु । आज मलाई यिनै मेरा पूर्वभनाईहरुका खाँचामा कवयित्री शोभा सुनुवार ‘जुलियट’ का कविताहरुलाई पर्गेल्ने इच्छा जागेको छ । Read the rest of this entry »

-भावना परिष्कृत सुनुवार

युके/ किरात सुनुवार महिला समाज बेलायत (कि सु म स बेलायत ) को आयोजनामा २ मार्च सन् २०१९ शनिबारको दिन आल्डरशट स्थित एक सभाहलमा ,१०९औ अन्तराष्ट्रिय महिला दिवस यो बर्ष सन् २०१९ को campaign Theme “BalanceFor Better “र संयुक्त राष्ट्र संघबाट प्राप्त अन्तराष्ट्रिय नारा ” Think Equal Build Smart , Innovate For Change ” का साथ् नेपालको “लैगिक समानताको लागि समान सोच र ब्यबहार सम्ब्रिद्दिको आधार “भन्ने राष्ट्रिय समसामयिक नाराको साथ्मा अति नै भब्य र सभ्य पुर्वक कार्यक्रम सम्पन्न भएको थियो । संस्थाकी अध्यक्ष मिनादेवी सुनुवारको सभापतित्वमा र नेपाल आदिबासी जनजाति महासंघ बेलायतको अध्यक्ष जंग सुनुवारको प्रमुख आतिथ्यमा सम्पन्न उक्त कार्यक्रममा बिशेष अतिथि नेपाल आदिबासी जनजाति महिला महासंघ बेलायतकी अध्यक्ष बिमला राइ र नेपाल आदिबासी जनजाति पत्रकार महासंघकी अध्यक्ष प्रमिला लाबुंग राइको उपस्थिति रहेको थियो। यसै गरि अन्य अतिथिहरुमा नेपाल आदिबासी महिला महासंघ युकेकी महा साचिव तथा किरात याख्खा छुम्मा महिला समिति युके अध्यक्ष बशुन्धारा याख्खा राइ , आदिबासी महिला महासंघ युकेकी सल्लाहकार भावना परिष्कृत ,आदिबासी जनजाति महासंघ युकेको सल्लाहकार होम किरात सुनुवार , समाजसेवी जनक, सुनुवार लाल सुनुवार लगायत बिभिन्न संघ संस्थाका प्रतिनिधिहरु ,महिलाहरुको अधिकार र हकहित चाहने व्यक्ति व्यक्तित्वहरु एबम संचार कर्मीहरुको उपस्थिति रहेको थियो । सभापति र प्रमुख अतिथि दुवारा पानसमा दिप प्रज्वलन गरेर कार्यक्रमको समुदघाटन गरिनुको साथै ,सम्पूर्ण अतिथि र उपस्थित सबै सहभागीहरुबाट १०९ दिप प्रज्ज्वलन गरिएको थियो । नेपालको राष्ट्रिय गान लगत्तै , संस्थाकी सल्लाहकार तथा प्रेरणादायी अग्रणी महिला स्व पवित्रा देवी सुनुवारको सम्झना र सम्मानमा मौन धारण गरिएको थियो । किसुमस बेलायतकी उपाध्यक्ष कौशिला सुनुवारले अतिथिहरुलाइ स्वागत मन्तब्य व्यक्त गर्नुको साथै हरेक साल मार्च ८ अन्तराष्ट्रिय महिला दिवस मनाउनुको उद्देश्य ,औचित्य र एतिहासिक पृष्ठभूमिको बारेमा प्रकाश पारेकी थिइन । कार्यक्रममा जेष्ठ महिला संस्थाकी उपाध्क्ष सुशिला देवी सुनुवार र क्रमस अन्य जेष्ठ महिलाहरु सम्मानित भएका थिए । सम्मानकै सन्दर्भमा प्रमुख अतिथि जंग सुनुवारलाई आदिबासी महासंघ बेलायतको अध्यक्षको सफल कार्यकालको शुभकामना सहित हार्दिक बधाई ज्ञापन गर्दै ,की सु मा स अध्यक्ष मिना देवी सुनुवारले दोसल्ला तथा पुष्प गुच्छा अर्पण गरेर सम्मान व्यक्त गरेकी थिइन् । “आजको दिन स्वदेश तथा बिदेशका अग्रणी साहसिक महिलाहरुको सम्मान र सम्झना गरिनुको साथै पुरुषहरुको पनि सम्मान गरिनु पर्छ । जसरि हर पुरुषको सफलतामा नारीको प्रत्यक्ष परोक्ष साथ् र हात हुन्छ यसै गरि नारीको सफलताको पछाडि पनि पुरुषहरुको मुख्य भूमिका रहन्छ । किरात सुनुवार महिलाहरुको निम्ति सदा योगदान रहेको र नेपाल आदिबासी जनजाति महासंघ बेलायत जस्तो गरिमामय सामाजिक संस्थाको नेत्रित्व तहमा जंग सुनुवार पुग्नु भएकोले हामि कि सु म स बेलायतको तर्फबाट उहालाई हर्ष र गौरव हुदै सम्मान गरेका हौ ” अध्यक्ष सुनुवारले सम्मानको औचित्य प्रस्टाउदै भनिन। सोहि क्रममा फोनिज अध्यक्ष प्रमिला राइ र नेआजमम अध्यक्ष बिमला राइलाइ पनि दोसल्ला ओढाएर सम्मान गरिएको थियो । १०९ अन्तराष्ट्रिय महिला दिवस मनाइ रहदा नेपाली नारीहरुको स्थिति ,प्रगति ,चुनौती ,समस्या र समाधानका पक्ष तर्फ चर्चा परिचर्चा गरिनुको साथै समिक्षा समेत गरिएको थियो । ” हरेक बर्ष फरक नारा तय हुनु र नारी दिवस मान्नुले सार्थकता तब पाउछ जब ब्यबहारमा नारा उद्देश्य अनुरुप कार्यन्यान हुन्छ । ” बिशेष अतिथिको आसनबाट बिमलाले जिकिर गरिन । नारी अधिकार र लैगिक समानताको लागि सदियौपुर्व आवाज बुलन्द पार्ने अग्रणी बिदेशी नारी क्लारा जेट्लिन देखि निरंकुश राणा कालिन शासनकालमा मानव अधिकारको बिभिन्न मुद्दामा सवाल उठाउने योग माया ,सहाना प्रधान ,अनुराधा कोइराला आदि स्वदेशी नारीहरुको बलिदानको बारेमा स्मरण गर्दै ,नारी दिवासकी इतिहासिक पक्ष ,बर्तमान स्थिति र भबिश्यको प्रगति हेतु सुधार तर्फ प्रकास पारिन प्रमिलाले । “लैगिक असमानताको समस्याको जड घर परिवारबाट सुरु हुन्छ। छोरा र छोरीमा बिभेदको अन्तर निहित संस्कारको परिणाम नै लैगिक असमानताको प्रमुख कारण रहेको र जसको निवारण घर परिवारबाट छोरा छोरीलाई समताको लागि समान ब्यबहार र संस्कार दिनु पर्छ। सांस्कृतिक सशक्तिकरणले सक्षम नेपाली नारीहरु ,सामाजिक, आर्थिक ,शैक्षिक रुपमा पनि सशक्तिकरण हुना जरुरि छ । पर निर्भर त्यागि आत्मा निर्भर बन्नको निम्ति हर तवरले महिला सशक्त बनेमा नारी मुक्ति र स्वतन्त्रताको निम्ति गरेको संघर्षहरु फलिभूत हुनेछन । ” प्रमुख अतिथि सुनुवारले आफ्नो मन्तव्यको क्रमलाइ जोडदै आदिबासी महिलाहरु राज्यबाट र आफ्नै समाजबाट गैर आदिबासी महिलाहरुको दाँजोमा बढी विभेदमा पर्नुको कारण र समाधानको पक्ष उपर प्रकाश पारे । उपस्थित सम्पूर्ण अतिथिहरु ,सहभागीहरुलाई धन्यबाद दिदै नारी जागरणको निम्ति हमेसा समाजमा आफ्नो तर्फबाट योगदान दिने र भविष्य बढी उपलब्धिमुलक र गुणात्मक स्तरबाट संस्थालाई अगाडि बढाइ सुनुवार महिलाहरुमा सशक्तिकरण र एकता स्थापित गर्ने प्रतिबद्दाता जाहेर गर्दै अध्यक्ष मिना सुनुवारले सभा बिसर्जन गरेकी थिइन् ।सचिब परिष्पा सुनुवार र सह सचिव सुमिरा सुनुवार दुवारा कार्यक्रम संचालन गरिएको थियो ।

-काःतिच

“कर्मचारीहरुको लागि हामीले मात्र आन्दोलन गर्नुपर्ने ? हाम्रा स्थायी सरकारमा बस्ने कोइँचहरुको बौद्धिक चिन्तन स्तर कति छ भनेर यहीँबाट थाहा हुन्छ । आजको यस शुभकामना आदनप्रदान तथा जलपान कार्यक्रममा खोइ कर्मचारीहरुको उपस्थिति ? ब्लामिच समाजका अध्यक्ष शिव सुनुवार आक्रोशित हुँदै अगाडि भन्नु भो, कि सुनुवार सेवा समाजले कर्मचारीहरुलाई वेवास्ता ग¥यो चिनेको छैन कि कोइँच बन्न नसकेका सुनुवार कर्मचारीहरुलाई सुनुवार सेवा समाज चाहिएको छैन । हामी कोइँचहरुलाई पनि राज्यले समान व्यवहार गर्नुपर्छ भनेर सडकमा आन्दोलन गर्ने सुनुवार सेवा समाज । त्यही आन्दोलनले स्थापित गरेको अवसर टेकेर जागिर खाने हाम्रा दाजुभाई दिदीबहिनीले सुनुवार सेवा समाजलाई वेवास्ता गर्नु अचम्मकै कुरो मान्नुपर्छ । म पनि जागिरे नै हुँ । ल काठमाडौं भन्दा बाहिर हुने साथीहरुले त सूचना थाहा पाउनु भएन वा आउन सक्नुभएन । काठमाडौंभित्र रहेका सुनुवार कर्मचारीले १ घण्टा समय मिलाएर अनुहार देखाउन किन गाह्रो भयो ? यो गम्भीर विषय हो । एक किसिमले भन्दा हामी बौद्धिक र सरकारी मान्छे ठानेका हाम्रा सरकारी कर्मचारी दाजुभाई दिदीबहिनीहरुले कोइँचको लागि राज्यले विदा दिनुपर्छ भन्ने पक्षमा हुनुहुन्न भन्ने प्रष्ट हुन्छ ।”
सुनुवार सेवा समाजले आदिवासी जनजातिहरुको विदा कटौती गरेर हिन्दूहरुको चाडलाई मात्र देशभरि सार्वजानिक विदा दिएको विषयमा सुसेस भवन कोटेश्वरमा अन्तरक्रियात्मक शुभकामना आदनप्रदान तथा जलपान कार्यक्रम राखेको थियो । Read the rest of this entry »

कतिपय छोराछोरीहरु यस्ता छन् आमाबुबाका कारण दुःख पाएँ भन्छन् । त कतिपय छोराछोरीहरु श्रीमति वा श्रीमानको कुरा सुनेर जिन्दगीभरि दुःख दिन्छन् र मरेपछि गोहीको आँशु झर्छन् । कतिपय छोराछोरीहरु आमाबुबाहरुलाई नै मरेतुल्य बनाएर उनीहरुको विरुद्ध वा उनीहरुको चाहना विरुद्ध क्रियाकलाप गरेर मरेपछि मेरो प्रगति बुबाआमालाई देखाउन सकिन भनेर पछुताउँछन् । तर यस्ता पनि छोराछोरीहरु छन् जसले बुबाआमाको अधुरो इच्छालाई पुरा गर्न आमाबुबाको चिरस्मरण गर्दै युग्युगान्तर विभिन्न सक्रिया क्रियाकलाप गर्न मरिहत्ते गरिरहन्छन् ।
जेवु, त्यस्तै आमाबुबाको नाम चिरस्मरण गरिरहने क्रियाकलापमा लागिरहनुहुने छोरीछोराहरु हुन् सावित्री, तारादेवी, अर्जुन र केदारराज गार्शि याअता सुनुवार ।
आज २०७५ साल असोज ७ गते आइतावार । दोलखा जिल्ला तामाकोशी गाउँपालिका वडा नं ७ साबिक हाबाँ गाबिस वडा नं २ रमाइलो टोल निवासी केसर सुनुवारको नाति, श्री कृष्णबहादुर सुनुवारका साइला छोरा(बुहारी श्री टेकबहादुर सुनुवार र श्री बिष्णुमाया सुनुवारको चिर स्मरणार्थमा रु १०१,००१ (एक लाख एक हजार एक रुपैयाँ) को टेकबहादुर–बिष्णुमाया सुनुवार स्मृती कोष स्थापना गरिएको छ। आदिबासी जनजाति कोइँच सुनुवारको कला तथा साहित्यमा योगदान पुराउने श्रष्टाहरु (महिला १ र पुरुष १) २ जनालाई वार्षिक रुपमा प्रोत्साहन स्वरुप नगद पुरस्कार द्वारा सम्मान गर्ने उद्देश्य रहेको छ । “आदिवासी जनजाति कोइँच सुनुवारको कला र साहित्य सारै सुन्दर छन, यो राष्ट्रकै गौरब हो तर अझै यसले जनमानसमा पहिचान नपाएकोले यो स्मृति कोष स्थापना गरेका हौं । र, हाम्रो आमाबुबाको स्मृतिका लागि हामी दिदीभाईहरु वीच सुनुवार सेवा समाज अन्तर्गत स्मृति कोष स्थापना गर्ने सल्लाह भयो । हाम्रो प्रस्ताव सुनुवार सेवा समाजले सहर्ष स्वीकार गरिदिनु भएकोमा हामी संस्था प्रति आभारी छौं ।” स्मृति कोष संस्थापक तारादेवी सुनुवारले स्मृति कोषको लागि रकम हस्तान्तरण गर्दै कोषको उद्देश्य प्रष्ट पार्नुभयो ।
“यो वास्तवमा थोरै रकम हो । तर प्रत्येक वर्ष थप्दै जाने हाम्रो लक्ष्य छ । कुनै पनि रमाइलो पार्टी भोज वा कुनै पनि दान दातव्य गरेर मोक्ष कमाउने भन्दा पनि समाजको लागि सानो रकमकै भए पनि कोष जम्मा गर्ने हुट्हुटी चल्यो । हाम्रो परिवारको कुरा मिल्यो । के कसरी जाने हो ? समाजले हामीलाई भन्नुहोला हामी हरसमय तयार छौं । सकेसम्म बुबाआमाको पुण्य तिथिमा स्मरण गर्दै केही शुभ कार्य होस्”, सावित्री सुनुवारले थप प्रष्ट पार्नुभयो ।
धन्यावाद ज्ञापनको क्रममा सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवारले भन्नुभयो, ‘हामी प्रति विश्वास गरेर टेकबहादुर र विष्णुमाया सुनुवारको पुण्या तिथिमा स्मरण गर्ने गराउने जिम्मा सुम्पनुहुने “टेकबहादुर–विष्णुमाया सुनुवार स्मृति कोष” का संस्थापक सावित्री, तारादेवी, अर्जुन, केदार सुनुवारप्रति ऋणी छौं । तपाईँहरुले राखेको कोषबाट कम से कम प्रत्येक वर्ष १, २ जना कोइँच श्रष्टाहरुको जन्म हुने छ । उहाँहरु प्रोत्साहित हुने छन् । तपाईँ टेकबहादुर–विष्णुमायाका परिवारहरुलाई हार्दिक आभार प्रकट गर्दछौं । हामीलाई विश्वास छ धेरै अन्य सहृदयी पवित्र आत्महरुबाट पनि यस्तै शुभकार्य हुँदै जाने छ ।’ Read the rest of this entry »

विश्व आदिवासी दिवस मनाइरहेका आदिवासी जनजातिहरुले प्रधानमन्त्री केपी ओली प्रति खेद प्रस्ताव पारित गरेका छन् । आदिवासी जनजातिहरुलाई बलीको बोका बनाएर सरकारमा पुगेको कम्युनिष्ट सरकारले आदिवासी जनजातिलाई वेवास्ता गरेको पुष्टि भएको छ । प्रत्येक वर्ष प्रधानमन्त्री उपस्थित भएर विश्व आदिवासी दिवसलाई सम्बोधन गर्ने चलनलाई यस वर्ष (२०७५) मा कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्री केपी ओलीले तोडेका छन् । नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघले प्रमुख अतिथिको लागि निम्तो गरेको र निम्तो स्वीकार गरेर पनि अन्तै कार्यक्रममा व्यस्त भएकोले केही समय लाग्ने जानकारी गराए पनि प्रम ओली कार्यक्रमको टुङ्ग्याउनीसम्म पनि उपस्थित भएनन् । आदिवासी जनजातिको जातीय मोर्चा बनाएर चुनाव जितेका कम्युनिष्टहरुले आदिवासी जनजातिहरुलाई अधिकार दिनुको सट्टा दिनदिनै साँगुरो कानुनी दायरामा कोच्दै राष्ट्रियता र आर्थिक समृद्धिको नाममा अप्ठ्यारोमा पारिरहेको बेला यता महासंघमा आवद्ध आठ बहुसंख्याक आदिवासी जनजातिहरुले भने अल्पसंख्यक आदिवासी जनजातिहरुको इतिहाससमेत निमिट्यान्न गर्ने दुष्प्रयास भएको छ ।
पूर्व सभासद आङ दावा सेर्पाले महासंघको घोषणापत्रप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गर्दै भन्नुभयो, ‘वहुसंख्याक जातिहरुले ल्याएको यो घोषणापत्र ७ प्रदेशमा सन्तुष्टि व्यक्त गर्दै सरकारले ल्याएको नीतिनियमलाई समर्थन गर्न जारी गरेको देखियो ।’
त्यसैगरी सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवारले महासंघले कोइँचहरुलाई छायाँमा पर्न खोजेको जिकीर गर्दै भन्नुभयो, ‘१० प्लस १ भनेको के हो ? त्यो भनेको राज्य पुनसंरचना आयोगले सिफारीस गरेको प्रदेश हो । खोइ कहाँ आयो वल्लो किरात ? पुरानो इतिहाँस समेत मेट्न खोज्ने बहुसंख्याक भनौदाहरुलाई हामीले हाम्रो झाँकी देखाएर प्रदेश मागी दिनु ? यस्तो कुरा हामी कोइँचहरुबाट हुँदैन । यसैले कोइँचले आजको कार्यक्रममा स्टेज पर्फामेन्स गर्दैन भनेर निस्किएँ ।’
महासंघको राजनीतिक सम्मेलनमा २०६९ जेठ ९ को नौ बुँदे सम्झौतामा वल्लो किरातको आदिवासी जनजातिको पनि भूमिका रहेको उल्लेख नभए पछि सुनुवार सेवा समाजका पदाधिकारीहरुले सम्मेलनको घोषणापत्र जारी हुन दिएका थिएनन् । तर आजको घोषणापत्रमा भने वल्लो किरात उल्लेख गरेर उपाध्यक्ष नविन रोक्का मगरले घोषणापत्र सार्वजानिक गरेका थिए । तै पनि सुनुवरा सेवा समाजले उक्त घोषणापत्रलाई अपनत्व ग्रहण गर्न नसकेको अवस्था रहेको अध्यक्ष सुनुवारले बताउनुभयो ।

आदिवासी दिवसमा कोइँचको रौनकता
भृकुटी मण्डपबाट सुरु भएको झाँकीमा काठमाडौंमा रहेका कोइँचहरु स्वस्फूर्त ढोल झ्याम्टा बजाउँदै टुँडीखेल परिक्रम गरेका थिए । झाँकीमा सुनुवार सेवा समाज काठमाडौं जिल्ला, भक्तपुर जिल्ला, गोकर्णेश्वर नगर समिति, सुनुवार विद्यार्थी समाज, सुनुवरा महिला समाजको सहभागिता रहेको थियो ।
झाँकीमा सुनुवार सेवा समाजका देहाय बमोजिम सदस्यहरुको सहभागिता थियो :

सुनुवार सेवा समाज गोकर्णेश्वर नगरसमिति
१. मनु सुनुवार उपाध्यक्ष
२. कमलकुमार सुनुवार, सचिव
३. अशोककुमार सुनुवार, कोषाध्यक्ष
४.मानबहादुर सुनुवार
५. शान्त सुनुवार
६. पार्वती सुनुवार
७. सजना सुनुवार
८. गंगा सुनुवार
९. अलिशा सुनुवार
१०. टोपेन्द्र सुनुवार
११. संम्यम सुनुवार
१२. सेतीदेवी सुनुवार
१३. अर्जुन सुनुवार
१४. ज्ञानबहादुर सुनुवार
१५. युवाराज सुनुवार
१६. सुवास सुनुवार
१७. कमलबहादुर सुनुवार
१८. सृजना सुनुवार

ब्लामिच समाज
१. शिव सुनुवार अध्यक्ष
२. विष्णु सुनुवार उपाध्यक्ष
३. पूर्णबहादुर सुनुवार
४. रायल सुनुवार

सुनुवार सेवा समाज भक्तपुर
१. लेखबहादुर सुनुवार सचिव
२. लालबहादुर सुनुवार
३. दिल बहादुर सुनुवार
४. मनिसा सुनुवार
५. अलिसा सुनुवार

सुनुवार सेवा समाज काठमाडौं
१. गोपाल बहादुर सुनुवार अध्यक्ष
२. इँगिहोपो सुनुवार सहसचिव
३. बबिला सुनुवार, सदस्य
४. माधव सुनुवार, सदस्य
५. सान्ती सुनुवार
६. लक्ष्मी सुनुवार

सुनुवार विद्यार्थी समाज
१. मानवीर सुनुवार, अध्यक्ष
२. सागर सुनुवार, वरिष्ठा उपाध्यक्ष
३. विवेक सुनुवार, सचिव

सुनुवार महिला समाज
१. लक्ष्मी सुनुवार अध्यक्ष
२. शारदा सुनुवार कोषाध्यक्ष
३. तारा सुनुवार सहसचिव

सुनुवार सेवा समाज संघीय समिति
१. रणवीर सुनुवार अध्यक्ष
२. अमृतबहादुर सुनुवार उपाध्यक्ष
३. किरण मुखिया उपाध्यक्ष
४. समिर मुखिया सुनुवार महासचिव
५. कोइँचबु काःतिच सचिव
६. शोभा सुनुवार कोषाध्यक्ष
७. जीवनकुमार सुनुवार अतिरिक्त साँस्कृतिक तथा थरिकुति विभागीय प्रमुख
८. पार्वती सुनुवार (पारु)
९.कमला सुनुवार
१०. वुद्ध सुनुवार
११. राजेन्द्र सुनुवार
१२. कुमार सुनुवार
१३. दिसान्त सुनुवार
१४. सुमित्रा सुनुवार
१५. रत्ना सुनुवार
१६. कोरिना सुनुवार
१७. नारायण सुनुवार
१८. प्रेमकुमार सुनुवार
१९. मिलन सुनुवार

२०. ओकेश सुनुवार
२१. सिपी सुनुवार
सुकच समाज
१ वृहस्मान सुनुवार

–काःतिच
ठूला भनौदा आदिवासी जनजातिहरुले भए रहेको इतिहास मेटेपछि नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघको दुई दिने राजनीतिक सम्मेलनको आजको घोषणापत्र जारी हुनसकेन ।
२०६९ साल जेठ ९ गते सरकारसँग भएको ९ बुँदे सम्झौतामा वल्लो किरातको समेत भूमिका रहेको इतिहास सर्वविवितै रहँदा रहँदा पनि महासंघले तयार गरेको खेस्रामा वल्लो किरातका आदिवासीहरुको योगदानलाई उल्लेख नगरेपछि आदिवासी जनजाति कोइँचहरुले आपत्ति जनाएपछि घोषणापत्र सार्वजानिक गर्ने कार्यक्रम स्थागित भएको छ ।
साँझाको खाजा खाना खाने ३० मिनेटको समयमा सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवार, उपाध्यक्ष अमृतबहादुर सुनुवार र सुसेस काठमाडौं अध्यक्ष गोपाल सुनुवार, सुसेस गोकर्णेश्वर उपाध्यक्ष मनु सुनुवार, रायल सुनुवारले घोषणापत्र खेस्रा तयार गर्नेहरुले वल्लो किरातका आदिवासी जनजातिहरुले आदिवासी जनजाति आन्दोलनमा गरेको योगदानको इतिहासलाई मेट्न खोजेको भन्दै उपाध्यक्ष गोविन्द छन्त्यालसँग असहमति जनाउँदै कोइँचहरुको इतिहास सम्बोधन नगरे फरक मत लेखेर घोषणपत्रमा हस्ताक्षर गर्ने अडान राखेका थिए ।
प्रतिनिधि साभाका सभामुख माननीय कृष्णबहादुर महराको प्रमुख आतिथ्यमा तमु ह्युला छोँ धि, नयाँ वसपार्क, काठमाडौंमा हिजो उद्घाटन भइ शुरु भएको दुईदिने राजनीतिक सम्मेलनमा प्राध्यापक डा. महेन्द्र लावती, डा. डम्बर चेम्जोङ र डा. मुक्तसिंह लामाले कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।
विभिन्न राजनीतिक पार्टीहरुमा आवद्ध राजनीतिक भातृसंगठनसमेतको सहभागिता रहेको सम्मेलनमा ठूला आदिवासी जनजातिहरुका आठ संस्थाहरुको नेतृत्वमा समूहगत छलफल भएको थियो । घोषणापत्रमा सुनुवार स्वायत्त क्षेत्र भने उल्लेख गरिएको छ ।
स्मरणरहोस् २०६९ जेठ ९ गतेको ९ बुँदे सम्झौतामा सुनुवार सेवा समाज तथा वल्लो किरातको तर्फबाट तत्कालिन अध्यक्ष मनप्रसाद सुनुवार र सदस्य अमृतबहादुर सुनुवारले हस्ताक्षर गर्नुभएको थियो ।